logo arlima

Adalbéron de Laon

Adalbero Laudunensis

Biographie

Né entre 947 et 957 — Mort à Laon un 27 janvier, probablement en 1031

Chancelier du roi Lothaire en 974 et évêque de Laon de 977 jusqu'à sa mort. Dudon de Saint-Quentin lui dédie son De moribus et actis primorum Normanniae ducum.

Bibliographie

Recueils
  • Hückel, G.-A., « Les poèmes satiriques d'Adalbéron », Mélanges d'histoire du Moyen Âge, éd. Achille Luchaire, Paris, Alcan (Université de Paris. Bibliothèque de la Faculté des lettres, 13), 1901, p. 49-185. [GB] [IA]
Généralités
  • Brunhölz, Franz, Histoire de la littérature latine du Moyen Âge. Tome II: De la fin de l'époque carolingienne au milieu du XIe siècle, Turnhout, Brepols, 1996 (traduit de l'allemand par Henri Rochais. Compléments bibliographiques pour l'édition française par Jean-Paul Bouhot), p. 231-236.
  • Coolidge, Robert, « Notes sur l'épitaphe de l'évêque Adalbéron de Laon », Fédération des sociétés savantes de l'Aisne. Mémoires, 7, 1960-1961, p. 127-129. [FSHAA]
  • Coolidge, Robert T., « Adalbero, bishop of Laon », Studies in Medieval and Renaissance History, 2, 1965, p. 1-114.
  • Manitius, Max, Geschichte der lateinischen Literatur des Mittelalters, München, Beck (Handbuch der klassischen Altertums-Wissenschaft in systematischer Darstellung, 9:1-3), 1911-1931, 3 t. (ici t. 2, p. 525-531) [Düsseldorf] [IA: t. 1, t. 2, t. 3]
    Réimpression:
    • 1964-1965
  1. Annales de Flodoard (additions des années 976 à 978)

    Titre: 
    Date:Vers 978
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu:Continuation des Annales de Flodoard de Reims pour les années 976 à 978.
    Incipit:Anno DCCCCLXXVI destruxit Adalbero, nomine non merito archiepiscopus, arcuatum opus, quod erat secus valvas aecclesiae Sanctae Mariae Remensis; supra quod altare Sancti Salvatoris habebatur, et fontes mito opere erant posit…
    Explicit:… Qui praetatus abbas in corpore humatus, quiescit in aecclesia Beati Michaelis archangeli, cujus abbatiam, dum corporaliter in hoc seculo vivens mansit, pio moderamine rexit. Explicit.
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Les Annales de Flodoard publiées d'après les manuscrits, avec une introduction et des notes par Ph. Lauer, Paris, Picard (Collection de textes pour servir à l'étude et à l'enseignement de l'histoire, 39), 1905, lxviii + 307 p. (ici p. 160-164) [GB] [IA]
    Traductions modernes
    Études
    • Lecouteux, Stéphane, « Une reconstitution hypothétique du cheminement des Annales de Flodoard, depuis Reims jusqu'à Fécamp », Tabularia « Études », 4, 2004, p. 1-38.
    • Lecouteux, Stéphane, « À propos de la version révisée et continuée des Annales de Flodoard, introduite en Normandie par Dudon de Saint-Quentin », Tabularia « Discussion », 2005.
  2. Carmen ad Rotbertum regem

    Titre:Adalberonis Carmen ad Rotbertum regem; Carmen ad Robertum regem
    Date:Entre 1027 et 1031
    Dédicataire:Robert II le Pieux, roi de France (vers 972–1031)
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:433 vers
    Contenu: 
    Incipit:Regi Rotberto sic praesul Adalbero scribo,
    Presulis in senio. Fratrum Laudunicus ordo,
    Flos iuuenum fructusque senum, te mente salutat.
    In tabulis describe tui per singula cordis…
    Explicit:… Talia si ueniant, tunc haec uentura timeto.
    Gratia confirmet te, presul Adalbero, Christi,
    Nostra simul merito, regali munere dignus,
    Non quia deliras, sed nobis allegorizas.
    Manuscrits
    1. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 14192, f. 33v-43r [⇛ Description]
    Éditions anciennes
    1. Carmen panegyricum de laudibus Berengarii Aug. et Adalberonis episcopi Laudunensis ad Rotbertum regem Francorum carmen. Ab Hadriano Valesio historiographo regio è veteribus codicibus eruta ac notis illustrata
      Paris, Johannes du Puis, 1663 (ici p. 237-253)
      ARLIMA: EA3688
      Exemplaires en ligne: [GB] [IA]
    2. Recueil des historiens des Gaules et de la France, Paris, t. 10, 1756, p. 65-93.
    Éditions modernes
    • Migne, J.-P., éd., Patrologiae cursus completus, sive Biblioteca universalis, integra, uniformis, commodo, œconomica omnium s.s. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruerunt. Series Latina, Paris, Migne, 1844-1864, 221 t. (t. 141, col. 771-786)
      Tome 141 [GB: ex. 1, ex. 2, ex. 3] [IA: ex. 1]
    • Carl Erdmann, « Exkurs III: Die Satire Adalberos von Laon », Die Entstehung des Kreuzzugsgedankens, Stuttgart, Hohlhammer (Forschungen zur Kirchen und Geistesgeschichte 6), 1935, p. 338-347.
    • Carozzi, Claude, Le Carmen ad Rotbertum regem d'Adalberon de Laon: édition, traduction et essai d'explication, thèse de doctorat, Université de Paris IV-Sorbonne, 1973, lxxv + 155 p.
    • Adalbéron de Laon, Poème au roi Robert. Introduction, édition et traduction par Claude Carozzi, Paris, Belles Lettres (Les classiques de l'histoire de France au Moyen Âge, 32) 1979, clviii + 50 p.
    • Adalbero Laudunensis, Carmen ad Rotbertum Regem, éd. Sébastien Bricout, 2004. [CSL]
    Traductions modernes
    • en français:
      • Guizot, (Collection des mémoires relatifs à l'histoire de France, 6), 1824, p. 417-446.
      • Hückel, G.-A., « Les poèmes satiriques d'Adalbéron », Mélanges d'histoire du Moyen Âge, éd. Achille Luchaire, Paris, Alcan (Université de Paris. Bibliothèque de la Faculté des lettres, 13), 1901, p. 49-185. (ici p. 139-167) [GB] [IA]
      • An Mille. Œuvres de Liutprand, Raoul Glaber, Adémar de Chabannes, Adalbéron, Helgaud, réunies, traduites et présentées par Edmond Pognon, Paris, Gallimard (Mémoires du passé pour servir au temps présent), 1947, p. 213-230.
      • Carozzi 1973 (voir sous Éditions modernes)
      • Carozzi 1979 (voir sous Éditions modernes)
      • Bricout 2004 (voir sous Éditions modernes)
    Études
    • Hegener, Eckhard, « Politik und Heilgeschichte: Carmen ad Robertum Regem. Zur "Zweiten Sprache" in der politischen Dichtung des Mittelalters », Mittellateinisches Jahrbuch, 9, 1973, p. 31-38.
  3. De summa fidei

    Titre: 
    Date: 
    Commanditaire: 
    Dédicataire: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme: 
    Contenu: 
    Incipit:De summa fidei sic praesul Adalbero scribit.
    (Praesul) Regi Rotberto sic praesul Adalbero plaudit.
    Lauduntis tam parva domus tua regna salutat.
    A divis venerantur opes et his satiantur;
    In Domino pauper quae sunt caelestia sume…
    Explicit:… Nonne fidem servant, cum res et fama laborantur?
    Iamdudum famam res et rem fama fefellit;
    Concordant censura duo, si forte repugnant;
    Nos duo vix unum sentimus, nullus utrumque.
    De sacro fidei cessant versus Azelini.
    Manuscrits
    1. Valenciennes, Bibliothèque municipale, 298 (288), f. 110r-117v
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Hückel, G.-A., « Les poèmes satiriques d'Adalbéron », Mélanges d'histoire du Moyen Âge, éd. Achille Luchaire, Paris, Alcan (Université de Paris. Bibliothèque de la Faculté des lettres, 13), 1901, p. 49-185. (ici p. 169-177) [GB] [IA]
    • Adalbero Laudunensis, De summa fidei, éd. Sébastien Bricout, 2004. [CSL]
    Traductions modernes
    Études
  4. Rythmus satiricus

    Titre: 
    Date: 
    Commanditaire: 
    Dédicataire: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Vers
    Contenu: 
    Incipit:Orbis magni monarchiam
    Dolus Landrici nititur
    Per energiae studium
    Sollemniter evertere…
    Explicit:… Achitophel prosperitas
    Est Europae captivitas.
    Qui pejor fit quotidie,
    Periturus tardissime.
    Manuscrits
    1. localisation actuelle inconnnu: manuscrit disparu provenant de Beauvais, connu de Mabillon
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Adalbero Laudunensis, Rythmus Satiricus éd. Sébastien Bricout, 2004. [CSL]
      Édition, traduction française et bibliographie.
    Traductions modernes
    • en français:
      • Bricout 2004 (voir sous Éditions modernes)
    Études
  5. Epistula ad Fulconem Remensem

    Titre:Epistola Adalberonis Laudunensis episcopi Fulconi Ambianensi episcopo sub dialogo directa
    Date:Entre 995 et 1030
    Commanditaire:Foulques d'Amiens (995–1030)
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose et quatre vers finaux
    Contenu:Opuscule dialectique
    Incipit:Domino F. Ambianensi episcopo A. Laudunensis, consequentia antecedentibus digna. Multarum res amicitiarum non simplici probantur examine et sub angusta temporum serie magni vis amoris longe insitam facile elicere non patitur karitatis congeriem…
    Explicit:… Hac in re probatur hec mula inutilis, non amicus qui sibi ipsi adversarius vice functus est alterius.
    Ista prius rediit vili ductrice retorta,
    Splendide si veniet culpis parcendo rependam.
    Si majora petis flagris mulae ferieris,
    Cumque aliis alius sis, es mihi saepe vocandus.
    Manuscrits
    1. 7 manuscrits connus
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Mangeart, J., Catalogue descriptif et raisonné des manuscrits de la Bibliothèque de Valenciennes, Paris, Téchener; Valenciennes, Lemaitre, 1860, xv + 764 p. (ici p. 659-661) [GB] [IA]
    • Hückel, G.-A., « Les poèmes satiriques d'Adalbéron », Mélanges d'histoire du Moyen Âge, éd. Achille Luchaire, Paris, Alcan (Université de Paris. Bibliothèque de la Faculté des lettres, 13), 1901, p. 49-185. (ici p. 178-184) [GB] [IA]
    Traductions modernes
    Études
Répertoires bibliographiques
Permalien: https://arlima.net/no/70


Voir aussi:
> Wikidata: Q347198
Creative Commons License
Cette notice est mise à disposition en vertu d'un contrat Creative Commons.
Rédaction: Sébastien Bricout
Compléments: Laurent Brun
Dernière mise à jour: 12 octobre 2020

Signaler une erreur ou une omission:

Courriel  Courriel

Mastodon    Facebook    Twitter