|
Guillaume de Conches
Guillelmus de Conchis
Né vers 1100 — Mort à Conches en 1154
Théologien et philosophe français
Recueils
- Teodorico di Chartres, Guglielmo di Conches, Bernardo Silvestre, Il divino e il megacosmo: testi filosofici e scientifici della scuola di Chartres, a cura di Enzo Maccagnolo, Milano, Rusconi (I classici del pensiero. Sezione 2: Medioevo e Rinascimento), 1980, 594 p.
Généralités
- Baldwin, John W., The Language of Sex: Five Voices from Northern France around 1200, Chicago, University of Chicago Press (The Chicago Series on Sexuality, History, and Society), 1994, xxviii + 331 p. [IA]
- Breen, Katharine, Machines of the Mind: Personification in Medieval Literature, Chicago et London, University of Chicago Press, 2021, viii + 365 p. DOI: 10.7208/chicago/9780226776620.001.0001 ISBN: 9780226776453, 9780226776590, 9780226776620
- Copeland, Rita, Rhetoric, Hermeneutics, and Translation in the Middle Ages: Academic Traditions and Vernacular Texts, Cambridge, Cambridge University Press (Cambridge Studies in Medieval Literature), 1991, xiv + 295 p. [IA: ex. 1, ex. 2]
- Favier, Jean, L'univers de Chartres, Paris, Bordas, 1988, 191 p.
- Ferrante, Joan M., Woman as Image in Medieval Literature from the Twelfth Century to Dante, New York et London, Columbia University Press, 1975, [vii] + 166 p. [IA: ex. 1, ex. 2]
Comptes rendus: C. Lee, dans Medioevo romanzo, 2, 1975, p. 449-451. — M. H. Gertner, dans Revue des langues romanes, 82, 1977, p. 292-294. — H. A. Kelly, dans Speculum, 52, 1977, p. 715-721. — E. B. Vitz, dans The Romanic Review, 68, 1977, p. 144-148.
Réimpressions:- Ferrante, Joan M., Woman as Image in Medieval Literature from the Twelfth Century to Dante, Durham, Labyrinth Press, 1985, [vii] + 166 p. [IA]
- 2020
- Grabmann, M., « Handschriftliche Forschungen und Mitteilungen zum Schrifttum des Wilhelm von Conches », Sitzungsverichte der Bayerische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse, H. 10, 1935.
- Jeauneau, Édouard, « L'usage de la notion d'integumentum à travers les gloses de Guillaume de Conches », Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Âge, 24, 1957, p. 35-100.
- Jeauneau, Édouard, « Guillaume de Conches », Dictionnaire des lettres françaises: le Moyen Âge, éd. Geneviève Hasenohr et Michel Zink, Paris, Fayard, 1992, p. 610-612.
Réimpression:- Paris, Fayard (La Pochothèque), 1994
- Lemoine, Michel, « Guillaume de Conches et Guillaume de Saint-Thierry », Signy l'abbaye et Guillaume de Saint-Thierry. Actes du colloque international d'études cisterciennes, septembre 1998, éd. Nicole Boucher, Signy l'Abbaye, 2000, p. 527-539.
- Minnis, Alastair, Magister Amoris: The Roman de la Rose and Vernacular Hermeneutics, Oxford, Oxford University Press, 2001, xv + 352 p. ISBN: 9780191718977
Comptes rendus: Noah D. Guynn, dans SubStance, 33:3, 2004, p. 171-180. DOI: 10.1353/sub.2004.0038 — Christopher Callahan, dans Romance Quarterly, 52:2, 2005, p. 164-166.
- Poole, Reginald Lane, Illustrations of the History of Medieval Thought and Learning. Second edition, revised, London, Society for Promoting Christian Knowledge; New York, Macmillan, 1920, xiii + 327 p. [GB] [IA]
Édition antérieure:- Poole, Reginald Lane, Illustrations of the History of Medieval Thought in the Departments of Theology and Ecclesiastical Politics, London, Williams and Norgate, 1884, viii + 376 p. [GB] [IA: ex. 1, ex. 2]
- Speer, Andreas, Die entdeckte Natur. Untersuchungen zu Begründungsversuchen einer "scientia naturalis" im 12. Jahrhundert, Leiden, New York et Köln, Brill (Studien und Texte zur Geistesgeschichte des Mittelalters, 45), 1995, x + 365 p. ISBN: 9789004103450
- Thorndike, Lynn, A History of Magic and Experimental Science During the First Thirteen Centuries of Our Era, New York, MacMillan, 1923, 2 t. [GB: t. 1, t. 2] [IA: t. 1, t. 2]
Réimpression:- Thorndike, Lynn, A History of Magic and Experimental Science During the First Thirteen Centuries of Our Era. Second printing with corrections, New York, MacMillan, 1929, 2 t. [IA: t. 1, t. 2]
- Thorndike, Lynn, « More manuscripts of the Dragmaticon and Philosophia of William of Conches », Speculum, 20:1, 1945, p. 84-87. DOI: 10.2307/2851192
- Tuve, Rosemond, Allegorical Imagery: Some Mediaeval Books and their Posterity, Princeton, Princeton University Press, 1966, ix + 461 p. [IA: ex. 1, ex. 2]
Comptes rendus: Urban T. Holmes, dans Manuscripta, 11, 1967, p. 55-56. — Eleanor Relle, dans Medium Ævum, 37, 1968, p. 360-362. — Charity C. Willard, dans Romance Philology, 22, 1968, p. 220-222.
- Wright, John Kirtland, The Geographical Lore of the Time of the Crusades: A Study in the History of Medieval Science and Tradition in Western Europe, New York, American Geographical Society (American Geographical Society Research Series, 15), 1925, xxi + 563 p. [HT] [IA]
Réimpression:- New York, Dover Publications, 1965
-
Titre: | |
Date: | Vers 1120-1125 |
Langue: | Latin |
Genre: | |
Forme: | Prose |
Contenu: | Commentaire sur le Timée de Platon |
Incipit: | |
Explicit: | |
Manuscrits
Éditions anciennes
Éditions modernes
Traductions modernes
Études
- Klibansky, R., The Continuity of the Platonic Tradition during the Middle Ages, London, 1939, p. 30 et 43 n.
- Parent, J.-M., La doctrine de la création dans l'école de Chartres, Paris, 1938, p. 137-177.
-
Manuscrits
Éditions anciennes
Éditions modernes
- Guillelmi de Conchis Glosae super Boethium, edidit Lodi Nauta, Turnhout, Brepols (Corpus Christianorum. Continuatio medievalis, 158), 1999.
Compte rendu: F. Beers, dans Le Moyen Âge, 108, 2002, p. 175-176.
Traductions modernes
Études
- Courcelle, Pierre, « Étude critique sur les commentaires de la Consolation de Boèce (XIe–XVe siècles) », Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Âge, 14, 1939, p. 5-140.
- Hatinguais, Jacqueline, « En marge d'un poème de Boèce: l'interprétation allégorique du mythe d'Orphée par Guillaume de Conches », Actes du Congrès de Tours et de Poitiers, 3-9 septembre 1953. Association Guillaume Budé, Paris, Les Belles Lettres, 1954, p. 285-289.
- Nauta, Lodi, « The "Glosa" as instrument for the development of natural philosophy: William of Conches's commentary on Boethius », Boethius in the Middle Ages: Latin and Vernacular Traditions of the Consolatio Philosophiae, éd. Maarten J. F. M. Hoenen et Lodi Nauta, Leiden, Brill, 1997, p. 3-39.
- Nauta, Lodi, « William of Conches and the "New Aristotle": a reply to Peter Dronke », Studi medievali, 45:1, 2004, p. 445-457.
-
Titre: | Philosophia mundi; Philosophia |
Date: | Entre 1125 et 1135 environ |
Langue: | Latin |
Genre: | |
Forme: | Prose |
Contenu: | |
Incipit: | Quoniam ut ait Tullius in prologo rhetoricorum, Eloquentia sine sapientia… |
Explicit: | |
Traductions: | La petite philosophie (français) |
Manuscrits
- Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, O. IV. 35, f. 1r-23r
- Cambridge, University Library, Ff.6.13 (1351), f. 46-62
- Erlangen-Nürnberg, Universitätsbibliothek, 218
- Erlangen-Nürnberg, Universitätsbibliothek, 229
- Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham, 995 (926)
- Graz, Universitätsbibliothek, 213, f. 144r-171v
- Jena, Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek, 12° 286, f. 1r-70v
- Köln, Historisches Archiv der Stadt, W. 8° 138, f. 1-30
- Leiden, Universiteitsbibliotheek, 102, f. 2v-41r
- Leipzig, Universitätsbibliothek, 1487, f. 115-133
- Melk, Stiftsbibliothek, 116
- Milano, Biblioteca Ambrosiana, H. 22 inf.
- München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 564
- Oxford, Bodleian Library, Auct. F. 5. 25
- Oxford, Bodleian Library, Auct. F. 5. 28
- Oxford, Bodleian Library, Bodley, 679
- Oxford, Magdalen College Library, latin 161, f. 119-169
- Padova, Biblioteca Antoniana, 529
- Paris, Bibliothèque Sainte-Geneviève, 2200, f. 1ra-46vb [⇛ Description]
- Praha, Národní knihovna České republiky, 1669 (IX. A. 4), f. 1r-14v
- Praha, Národní knihovna České republiky, 2653 (XIV. H. 8), f. 1r-14v
- Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 1959
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palatini latini, 1053
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palatini latini, 1357, f. 33
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 1222
- Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 507, f. 45r-77v
- localisation actuelle inconnue, f. 1r-19v: ms. en vente chez E. P. Goldschmidt, Catalogue 23 (1930), Ms. 97
Éditions anciennes
- Philosophicarum et astronomicarum institutionum Guilielmi Hirsaugiensis olim abbatis libri tres. Opus vetus ac nunc prinum euuigatum et typis commisum
Basel, Heinrich Petri, 1531
- D. Honorii Augustudunensis presbyteri Libri septem. Quorum primus est: I. De imagine mundi; II. De temporibus mathesis; III. De philosophia mundi lib. IIII; IIII. De affectionibus solis; V. De aetatibus mundi chronicon; VI. De luminaribus sive scriptoribus ecclesiasticis; VII. De haeresibus. Ante hac in lucem non editi. Cum praefatione, argumenta librorum clarè exponente perutili. Cumque indice capitum et vocum copiosissimo
Basel, Haeredes Andreas Cratander, 1544
- 1563
- Pez, Bernhard, Thesaurus anecdotorum novissimus seu veterum monumentorum praecipue ecclesiasticorum, Augsburg, t. 5:1, 1721, col. 259.
Extrait publié sous le titre d'Astronomia et attribué à Wilhelm von Hirschau.
Éditions modernes
- Migne, J.-P., éd., Patrologiae cursus completus, sive Biblioteca universalis, integra, uniformis, commodo, œconomica omnium s.s. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruerunt. Series Latina, Paris, Migne, 1844-1864, 221 t. (t. 90, col. 1127-1178)
- Migne, J.-P., éd., Patrologiae cursus completus, sive Biblioteca universalis, integra, uniformis, commodo, œconomica omnium s.s. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruerunt. Series Latina, Paris, Migne, 1844-1864, 221 t. (t. 172, col. 39-102)
- Denkmäler mittelalterlicher Meteorologie. Mit einer Einleitung und einem Anhang, enhaltend Ergänzungen und Berichtigungen zu früheren Nummern [von Gustav Hellmann], Berlin, Asher (Neudrucke von Schriften und Karten über Meteorologie und Erdmagnetismus, 15), 1904, 46 + 269 + 12 p. [GB] [IA]
Édition d'un extrait.
- Ottaviano, C., Un brano inedito della "Philosophia" di Guglielmo di Conches, Napoli, 1935.
- Silverstein, T., « The Tertia Philosophia of Guillaume de Conches and the authorship of the Moralium dogma philosophorum », Quantulacumque Studies Presented to Kirsopp Lake, London, 1937, p. 23-33.
- Wilhelm von Conches, Philosophia, herausgegeben, übersetzt und kommentiert von Gregor Maurach, unter Mitarbeit von Heidemarie Telle, Pretoria, University of South Africa (Studia, 16), 1980, vii + 236 p. ISBN: 9780869810941
Édition antérieure:- Philosophia mundi: Ausgabe des. 1. Buchs von Wilhelm von Conches' Philosophia mit Anhang, Übersetzung und Anmerkungen von Gregor Maurach, Pretoria, University of South Africa, 1974, 77 p.
- Guillelmi de Conchis Philosophia, a cura di Marco Albertazzi, Lavis, La Finestra (Archivio medievale, 10), 2010, lxxxi + 317 p. ISBN: 9788895925134
Traductions modernes
- en allemand:
- Maurach et Telle 1980 (voir sous Éditions modernes)
- en français:
- Guillaume de Conches, Philosophia et Dragmaticon. Traduit et commenté par Bernard Ribémont, Émilia Ndiaye, Christiane Dussourt, Paris, Les Belles Lettres (Sagesses médiévales, 24), 2021, 468 p. ISBN: 9782251452524
- en italien:
- Albertazzi 2010 (voir sous Éditions modernes)
Études
- Thomasset, Claude, Une vision du monde à la fin du XIIIe siècle. Commentaire du "Dialogue de Placides et Timéo", Genève, Droz (Publications romanes et françaises, 161), 1982, 341 p.
Comptes rendus: Dafydd Evans, dans French Studies, 37:4, 1983, p. 442. — Steven J. Livesay, dans Isis, 74:3, 1983, p. 444. [jstor.org] — Vivian Nutton, dans Medical History, 27:1, 1983, p. 96-97. DOI: 10.1017/s0025727300042447 — Françoise Fery-Hue, dans Romania, 105, 1984, p. 142-154. [persee.fr]
- Vernet, A., « Un remaniement de la Philosophia de Guillaume de Conches », Scriptorium, 1, 1947, p. 243-259. DOI: 10.3406/scrip.1946.2081
-
Titre: | |
Date: | Vers 1147-1149 |
Langue: | Latin |
Genre: | |
Forme: | Prose |
Contenu: | Version revue et corrigée du De philosophia mundi |
Incipit: | Quaeris, venerande dux Normannorum et comes Andagavensium, cur magistris nostri temporis minus creditur quam antiquis… |
Explicit: | |
Traductions: | Summa de philosophia in vulgari (catalan) |
Manuscrits
- Berlin, Staatsbibliothek und Preussischer Kulturbesitz, lat. 4° 39 (921 Rose), f. 5v-96v, XIII
- Brugge, Openbare bibliotheek, 154, f. 156-157v, XIV
- Bruxelles, KBR, 10057-10062, f. 45v-47r, XIII
- Cambridge, Corpus Christi College, Parker Library, 385, p. 89-212, XII-XIII
- Cambridge, Corpus Christi College, Parker Library, 441, p. 531, XIII
- Cambridge, Gonville and Caius College Library, 225, p. 19-125, XIII
- Cambridge, Saint John's College Library, 171, f. 1-94v, XIII
- Cambridge, University Library, Gg.4.29 (1528), f. 26v-63, XIV
- Douai, Bibliothèque municipale, 533, f. 188-189, XIII
- Edinburgh, University Library, 115 (D. b. IV. 15.), f. 1-23v, XIV
- Erfurt, Universitätsbibliothek, Amplon. Oct. 28, f. 16-39v, 1v-2v, XIII
- Erfurt, Universitätsbibliothek, Amplon. Oct. 85, f. 1v-59v, XIII
- Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham, 98, f. 1v-41r, XIII
- Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, XXIX, 47, f. 1-48, XIII
- Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Strozzi, 87, f. 1-67, XIII
- Firenze, Biblioteca nazionale centrale, II, VI, 2, f. 50-65, XIII
- Firenze, Biblioteca Riccardiana, 829 (L.I.V.), 1259
- Frankfurt am Main, Stadtbücherei, Q. 134, f. 1-44, XIII
- Glasgow, University Library, Hunter, V. 5. 14 (444 Young), p. 61-97, XIII-XIV
- Graz, Universitätsbibliothek, 312, f. 212v-222v, 1378
- Halle, Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt, Yc. 8.8 XIII
- London, British Library, Additional, 18210, f. 55-76v, XIII
- London, British Library, Arundel, 377, f. 104-143v, XIII
- London, British Library, Egerton 830, XV
- London, British Library, Royal, 4 A. XIII, f. 112-136, XIII
- London, British Library, Royal, 12 F. X, f. 1-59, XIII
- London, British Library, Sloane, 2424, f. 1-60, XIV
- Madrid, Biblioteca nacional de España, Res. 28, XIV
- Milano, Biblioteca Ambrosiana, E. 12 inf., f. 447 [⇛ Description]
- Montpellier, Bibliothèque interuniversitaire, Section médecine, H 145, f. 1-61v, XII
- München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 564, f. 32-126, XIII
- München, Universitätsbibliothek, Clm 2595, f. 1-43, XIII
- München, Universitätsbibliothek, Clm 7770, f. 1-56, XIV
- München, Universitätsbibliothek, Clm 14689, f. 85-93v, XII
- Oxford, Bodleian Library, Auct. F. 5. 25 (4056 Bernard), f. 1-36, XIII
- Oxford, Bodleian Library, Auct. F. 5. 28 (3623), f. 187v-208, XIII
- Oxford, Bodleian Library, Digby 1 (1602), f. 1-94v, XIV
- Oxford, Bodleian Library, Digby 107 (1708), f. 1-52, XIV
- Oxford, Bodleian Library, e Musaeo 121 (3565), f. i-n6v, XIII
- Oxford, Christ Church College Library, 99, f. 134-136v, XIV
- Oxford, Corpus Christi College Library, 95, f. ?-56v, XIII
- Oxford, Saint John's College Library, 178, f. 266-359v, XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 6415, f. 1-23v, 1200
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 6560, f. 33v, XII-XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 6588, f. 35, 39v-81, XV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 6683, f. 1-42v, XIV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 13940, f. 25, 28v-57, XV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 14984, f. 67v, XII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 16207, f. 58-91v, XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, nouvelles acquisitions latines, 1253, f. 81-143, 1466
- Praha, Univerzita Karlova, Ústřední knihovna, 2653 (XIV. H. 8), f. 15-83, XIII
- Roma, Biblioteca Universitaria Alessandrina, 102, f. 112-209v, XIV-XV
- Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, H. B. VII, 56, XII-XIII
- Tortosa, Arxiu capitular, 144, XII
- Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 215, f. 99v-100v, XII-XIII
- Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 1342, f. 1-34v, XIII
- Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 1861, f. 249-254, 257-272v XIII
- Valenciennes, Bibliothèque municipale, 321 (305), f. 118-184v, XIII
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palatini latini, 1042, f. 1v-67v, XII
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palatini latini, 1570, f. 1-55v, XV
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 72, f. 127-142 XII
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 1021, f. 215-275v, XII-XIII
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 1222, f. 1-37, XII
- Vendôme, Bibliothèque municipale, 189, f. 123-158v, XIII
- Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 5292 (Rec. 1681), f. 105-157, XV
- Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Gud. oct. 303 (4610 Heinemann), f. 78, XII
- Zürich, Zentralbibliothek, Car. C 125 (290 Mohlberg), f. 19-63v, XIII
Éditions anciennes
Éditions modernes
- Denkmäler mittelalterlicher Meteorologie. Mit einer Einleitung und einem Anhang, enhaltend Ergänzungen und Berichtigungen zu früheren Nummern [von Gustav Hellmann], Berlin, Asher (Neudrucke von Schriften und Karten über Meteorologie und Erdmagnetismus, 15), 1904, 46 + 269 + 12 p. [GB] [IA]
Édition d'un extrait.
- Wilmart, André, Analecta Reginensia. Extraits des manuscrits latins de la reine Christine conservés au Vatican, Città del Vaticano, Biblioteca apostolica vaticana (Studi e testi, 59), 1933, 377 p. (ici p. 263-265) [Gallica]
Édition d'un extrait.
- Parra, Clotilde, Guillaume de Conches et le "Dragmaticon philosophiae". Étude et édition, diplôme d'archiviste paléographe, École nationale des chartes, Paris, 1943. — Résumé dans Positions des thèses de l'École des chartes, 1943, p. 175-181.
- Dialogus de substantiis physicis, ante annos ducentos confectus a Vuilhelmo Aneponymo philosopho [W. V. Conches]; industria Guilielmi Grataroli, Frankfurt am Main, Minerva, 1967, v + 363 p.
- Guillelmi de Conchis Dragmaticon philosophiae, cura et studio I. Ronca; Summa de philosophia in vulgari, cura et studio L. Badia, J. Pujol, Turnhout, Brepols (Guillelmi de Conchis opera omnia, 1), 1997, lxxxviii + 531 p.
Traductions modernes
- en anglais:
- William of Conches, A Dialogue on Natural Philosophy = Dragmaticon philosophiae, translation of the new Latin critical text with a short introduction and explanatory notes by Italo Ronca and Matthew Curr, Notre Dame, University of Notre Dame Press (Notre Dame Texts in Medieval Culture, 2), 1997, xxvi + 212 p.
- en français:
- Guillaume de Conches, Philosophia et Dragmaticon. Traduit et commenté par Bernard Ribémont, Émilia Ndiaye, Christiane Dussourt, Paris, Les Belles Lettres (Sagesses médiévales, 24), 2021, 468 p. ISBN: 9782251452524
Études
- Ducos, Joëlle, « Mutation corporelle et matière aérienne: de l'approche météorologique du corps dans les textes français du Moyen Âge », Corps et encyclopédies. Actes du colloque de Cerisy, 10-14 septembre 2008, éd. Denis Hüe, Jérôme Gramont et Bernard Baillaud, Rennes, Presses universitaires de Rennes (Interférences; Cahiers Diderot, 14), 2013, p. 167-187.
-
Manuscrits
- Bamberg, Staatsbibliothek, Philos. 9 (HJ. VI. 29), f. 1v, XV
- Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, O. IV. 35, no 15, XIII
- Bern, Burgerbibliothek, 467, f. 58r-65v
- Bologna, Biblioteca universitaria, lat. 987 (anc. 1910), f. 24, XV
- Bologna, Biblioteca universitaria, lat. 1203 (anc. 2379), f. 119, XV
- Bordeaux, Bibliothèque municipale, 1000, f. 21v, XIV
- Bruxelles, KBR, 2434-2452, f. 202-216, 1470
- Bruxelles, KBR, 11956-11966, f. 56r, XIII
- Bruxelles, KBR, 18421-18429, f. 71v-86v, XII-XIII
- Cambrai, Bibliothèque municipale, 977, XII-XIII
- Cambridge, Gonville and Caius College Library, 210, XII-XIII
- Cambridge, Gonville and Caius College Library, 878, XIV
- Cambridge, Trinity College Library, 1368, XIII
- Cambridge, University Library, Gg.4.29, f. 26v-63r
- Cambridge, University Library, Additional, 1112, XIV
- Cambridge, University Library, Additional, 1353, XV
- Cambridge, University Library, Additional, 1697, XIV
- Cincinnati, University of Cincinnati, Archives and Rare Books Library, 16, XIV
- Cortona, Biblioteca del Comune e dell'Accademia Etrusca, 23, f. 43, XIV
- Douai, Bibliothèque municipale, 439, f. 183, XV
- Douai, Bibliothèque municipale, 454, f. 10v, XV
- Douai, Bibliothèque municipale, 690, f. 1, XIV
- Edinburgh, National Library of Scotland, Advocates, 18.7.5, f. 1-37, XV
- Erfurt, Universitätsbibliothek, Amplon. 8° 85
- Erlangen-Nürnberg, Universitätsbibliothek, 396, f. 169v-185, XIII (E)
- Erlangen-Nürnberg, Universitätsbibliothek, 429, f. 93, XIII
- Évreux, Bibliothèque municipale, 1, f. 159, XIII
- Évreux, Bibliothèque municipale, 10, f. 93-112v, XIII
- Firenze, Biblioteca nazionale centrale, Magliabechiani, VI 152, f. 3-15, XIV
- Firenze, Biblioteca Riccardiana, 829 (olim L. I. V.)
- Frankfurt am Main, Universitätsbibliothek, Q. 134, f. 1-44
- Grenoble, Bibliothèque municipale, 706 (anc. 530), f. 8, XV
- Leipzig, Universitätsbibliothek, 164, f. 152-158, XIII
- London, British Library, Additional, 16376, f. 1, XV
- London, British Library, Harley, 6814, f. 111, XV
- London, British Library, Royal, 8. A. XIII, f. 2, XV
- London, British Library, Royal, 8. C. IV, f. 112, XIV
- London, British Library, Royal, 10. A. XII, f. 127v, XIII
- London, British Library, Royal, 15. C. II, f. 100v, XIII
- London, Gray's Inn Library, 2, f. 228 [⇛ Description]
- Milano, Biblioteca Ambrosiana, E. 12 inf., f. 447
- München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 289, f. 121, XV
- München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 459, f. 104, XV
- München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 564
- München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 5417, f. 174, XV
- München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 24020, f. 62, XV
- München, Universitätsbibliothek, Cod. 2o 671, f. 336r-350v, 1465
- Nantes, Bibliothèque municipale, 82 [⇛ Description]
- New York, Columbia University, Rare Book and Manuscript Library, Plimpton, 187, f. 102-134, XV
- Oxford, Balliol College Library, 285
- Oxford, Bodleian Library, Bodley, 212, XV
Extraits.
- Oxford, Bodleian Library, Misc. 2079, XIV
- Oxford, Bodleian Library, Rawlinson C. 559, f. 1 [⇛ Description]
- Oxford, Bodleian Library, e Musaeo 96, p. 483, XIII
- Oxford, Christ Church College Library, 99, f. 134-135
- Oxford, Corpus Christi College Library, 86, f. 146, XIV
- Oxford, Saint John's College Library, 206, f. 200v, XIV
- Padova, Seminario Vescovile, 101, f. 1, XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 394 (anc. 584 A.T.L.), f. 2, XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 971 (anc. 1122), f. 2, XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 1390
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 1860, f. 60v-72r, XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 2513 (anc. Colbert 2662), f. 64v-86v, XIII (O)
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 5055, f. 155, XIV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 5137, f. 90-96, fin XII-déb. XIII (N)
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 6731, XV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 6785, f. 1, XIV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 8552, f. 210v, XV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 10358, f. 165v, XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 11020, XV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 12387, f. 45v-54, XIII (P)
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 13407, f. 82, XIV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 14703, XIV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 15557, f. 124, XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 15693, XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 15829, f. 175-181, XIII (Q)
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 16251, f. 177, XIV
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 16581, f. 52, XIII
- Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 17811, f. 68v, XIV
- Praha, Národní knihovna České republiky, 2653 (XIV. H. 8), f. 15r-83r
- Rouen, Bibliothèque patrimoniale Villon, 665 (A.453; A.94), f. 23-38v, XII (R)
- Rouen, Bibliothèque patrimoniale Villon, 666 (A.506; A.442), f. 116-159v, XII (S)
- Rouen, Bibliothèque patrimoniale Villon, 669 (A.411; A.586), f. 5v-24v, XII (T)
- Sankt Gallen, Stiftsbibliothek, 91, f. 54, XV
- Stams (Ober Inntal), Stifsbibliothek, 39, f. 153-176, XIV
- Uppsala, Carolinabiblioteket, C 200, f. 30, XV
- Uppsala, Carolinabiblioteket, C 643, f. 38v-44v, 27-34v, 19-21v, XV (U)
- Utrecht, Universiteitsbibliotheek, 318
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palatini latini, 1040
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palatini latini, 1570
- Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 537, XV
- Venezia, Biblioteca Nazionale Marciana, cod. lat. VI, 58, f. 1, XIV
- Verona, Biblioteca capitolare, 684, f. 36v-84v, XIV-XV
- Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 322, f. 19r-23r et 38r-59v, XV
- Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 1146, f. 79r-95v, XIV
- Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 4472, f. 132r-151r, XV
- Zürich, Zentralbibliothek, C 58/275, f. 21v-31v, XII
Éditions anciennes
- Deventer, Rich. Paffraet, v. 1486
- Paris, Jean Petit, 1511
- Strassburg, Matthias Schürer, 1512
- Strassburg, Matthias Schürer, 1513
- Caen, s. n., s. d.
Éditions modernes
- Sundby, Thor, Brunetto Latinos levnet og skrifter, København, Jacob Lunds Boghandel, 1869, 206 + cxliv p. (ici p. i-lxxxiii) [GB] [IA: ex. 1, ex. 2]
Compte rendu: Gaston Paris, dans Revue critique d'histoire et de littérature, 5:2, 1870, p. 1-4. [Gallica] [GB] [HT] [IA]
- Das "Moralium dogma philosophorum" des Guillaume de Conches, lateinisch, altfranzösisch und mittelniederfränkish, herausgegeben von John Holmberg, Uppsala, Almqvist och Wiksell (Arbeten utgivna med understöd av Vilhelm Ekmans Universitetsfond, Uppsala, 37), 1929, 61 + 217 p. + 1 pl. [GB] [IA]
- Florilegium gallicanum, éd. A. Gagner, Lund, 1936.
Traductions modernes
Études
- Cacho Blecua, Juan Manuel, « La confrontación dialéctica entre el ribaldo y Zifar a la luz del Moralium dogma philosophorum », Romanica vulgaria quaderni (Studi sulla traduzione), 15, 2003, p. 47-72.
- Gauthier, R. A., « Les deux recensions du Moralium dogma philosophorum », Revue du Moyen Âge latin, 9, 1953, p. 171-260.
- Grabmann, M., Handschriftliche Forschungen und Mitteilungen zum Schrifttum des Wilhelm von Conches und zu Bearbeitungen seiner naturwissenschaftlichen Werke, München, Bayerische Akademie der Wissenschaften (Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse, 10), 1935.
- Hauréau, B., Notices et extraits de quelques manuscrits latins de la Bibliothèque nationale, Paris, Klincksieck, 1890-1893, 6 t. (ici t. 1, p. 104-108) [GB: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6] [IA: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6]
- Hazelton, Richard, « Chaucer's Parson's Tale and the Moralium dogma philosophorum », Viator, 16, 1960, p. 255-274. [jstor.org]
- Schulze-Busacker, Elisabeth, La didactique profane au Moyen Âge, Paris, Classiques Garnier (Recherches littéraires médiévales, 11), 2012, 282 p.
Comptes rendus: Antoine Calvet, dans Kritikon litterarum, 40:3-4, 2013, p. 149-152. [www] — Pierre-Yves Badel, dans Romania, 132, 2014, p. 262-266. [persee.fr] — Luke Sunderland, dans Zeitschrift für romanische Philologie, 130:4, 2014, p. 1200-1201. DOI: 10.1515/zrp-2014-0119
- Silverstein, Th., « The Tertia Philosophia of Guillaume de Conches and the authorship of the Moralium dogma philosophorum », Quantulacumque, Studies presented to Kirsopp Lake, London, 1937, p. 23-33.
- Tuve, Rosemond, Allegorical Imagery: Some Mediaeval Books and Their Posterity, Princeton, Princeton University Press, 1966, 461 p.
Comptes rendus: Urban T. Holmes, dans Manuscripta, 11, 1967, p. 55-56. — Eleanor Relle, dans Medium Ævum, 37, 1968, p. 360-362 — Charity C. Willard, dans Romance Philology, 22, 1968, p. 220-222.
- Wagner, Charles Philip, « The Cavallero Zifar and the Moralium dogma philosophorum », Romance Philology, 6, 1953, p. 309-312.
- Williams, John R., « The authorship of the Moralium dogma philosophorum », Speculum, 6:3, 1931, p. 392-411. DOI: 10.2307/2848509
- Williams, John R., « The quest for the author of the Moralium dogma philosophorum, 1931-1956 », Speculum, 32:4, 1957, p. 736-747. DOI: 10.2307/2850294
- Wittig, Claudia, Learning to Be Noble in the Middle Ages: Moral Education in North-Western Europe, Turnhout, Brepols (Disputatio, 33), 2022, 295 p. DOI: 10.1484/m.disput-eb.5.123774 ISBN: 9782503595009, 9782503595016
- Zinner, Ernst, Verzeichnis der astronomischen Handschriften des deutschen Kulturgebietes, München, Beck, 1931, nos 2024-2027.
-
Titre: | |
Date: | XIIe siècle |
Langue: | Latin |
Genre: | |
Forme: | Prose |
Contenu: | Commentaire sur les Satires de Juvénal |
Incipit: | |
Explicit: | |
Manuscrits
Éditions anciennes
Éditions modernes
- William of Conches, Glosae in Iuvenalem, edited by Bradford Wilson, Paris, Vrin, 1980.
Traductions modernes
Études
|
|