logo arlima

John of Salisbury

Joannis Saresberiensis | Joannis Sariberiensis | Jean de Salisbury

Biographie

Né vers 1110 — Mort vers 1180

Théologien, philosophe et écrivain anglais

Bibliographie

Recueils
  • Joannis Saresberiensis postea episcopi Carnotensis Opera omnia nunc primum in unum collegit et cum codicibus manuscriptis contulit J. A. Giles, Oxford, Parker, 1848, 5 t. [GB: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5] [IA: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5]
  • Migne, J.-P., éd., Patrologiae cursus completus, sive Biblioteca universalis, integra, uniformis, commodo, œconomica omnium s.s. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruerunt. Series Latina, Paris, Migne, 1844-1864, 221 t. (t. 199)
    Tome 199 [GB: ex. 1, ex. 2, ex. 3, ex. 4, ex. 5, ex. 6] [IA: ex. 1, ex. 2]
    Réimpression du texte de l'éd. Giles.
Généralités
  • Barker, Lynn K., « MS Bodl. Canon. Pat. Lat. 131 and a lost Lactantius of John of Salisbury: evidence in search of a French critic of Thomas Becket », Albion: A Quarterly Journal Concerned with British Studies, 22:1, 1990, p. 26.
  • Barrau, Julie, « Jean de Salisbury, intermédiaire entre Thomas Becket et la cour capétienne? », Plantagenêts et Capétiens: confrontations et héritages, éd. Martin Aurell et Noël-Yves Tonnerre, Turnhout, Brepols (Histoires de famille, 4), 2006, p. 505-516.
  • Barrau, Julie, « La conversio de Jean de Salisbury: la Bible au service de Thomas Becket? », Cahiers de civilisation médiévale, 50, 2007, p. 229-243.
  • Barrau, Julie, Bible, lettres et politique: l'Écriture au service des hommes à l'époque de Thomas Becket, Paris, Classiques Garnier (Bibliothèque d'histoire médiévale, 8), 2013, 573 p.
    Édition antérieure:
    • Barrau, Julie, Ille sermo vivus et efficax. Usages de la Bible dans les correspondances de l'espace Plantagenêt (1150-1200), thèse de doctorat, Université de Paris IV-Sorbonne, 2012.
  • Bloch, David, John of Salisbury on Aristotelian Science, Turnhout, Brepols, 2012, xv + 243 p.
  • Bloch, R. Howard, Medieval French Literature and Law, Berkeley, Los Angeles et London, University of California Press, 1977, xii + 267 p. [IA]
  • Blumenfeld-Kosinski, Renate, Poets, Saints, and Visionaries of the Great Schism, 1378-1417, University Park, Pennsylvania State University Press, 2006, x + 240 p.
  • Brown, Catherine, Contrary Things: Exegesis, Dialectic, and the Poetics of Didacticism, Stanford, Stanford University Press (Figurae), 1998, xiv + 209 p.
  • Burgwinkle, William E., Sodomy, Masculinity, and Law in Medieval Literature: France and England, 1050-1230, Cambridge, Cambridge University Press (Cambridge Studies in Medieval Literature), 2004, xii + 298 p. [IA]
    Compte rendu: Peggy McCracken, dans The Medieval Review, 05.07.04, 2005. [www]
  • Classen, Albrecht, « What do they mean for us today? Medieval literature and philosophy at the end of the twentieth century. Boethius, John of Salisbury, Abelard, and Christine de Pizan », Mediaevistik, 12, 1999, p. 185-208.
  • Fernandez, M. G., « Los límites del conocimiento: Juan de Salisbury y Francesco Petrarca », Intellect et imagination dans la philosophie médiévale = Intellect and Imagination in Medieval Philosophy = Intelecto e imaginação na filosofia medieval. Actes du XIe congrès international de philosophie médiévale de la Société internationale pour l'étude de la philosophie médiévale, SIEPM, Porto, du 26 au 31 août 2002, éd. Maria Cândida Pacheco et José F. Meirinhos, Turnhout, Brepols (Intellect et imagination dans la philosophie médiévale, 3; Rencontres de philosophie médiévale, 11), 2006, t. 2, p. 1039-1092.
  • Flori, Jean, « La chevalerie selon Jean de Salisbury (nature, fonction, idéologie) », Revue d'histoire ecclésiastique, 77, 1982, p. 35-77.
  • Giraud, Cédric, et Constant Mews, « John of Salisbury and the schools of the 12th century », A Companion to John of Salisbury, éd. Christophe Grellard et Frédérique Lachaud, Leiden, Brill (Brill's Companions to the Christian Tradition, 57), 2015, p. 31-62.
  • Grellard, Christophe, Jean de Salisbury et la renaissance médiévale du scepticisme, Paris, Les Belles Lettres (Histoire, 122), 2013, 335 p.
    Compte rendu: Max Lejbowicz, dans Cahiers de recherches médiévales et humanistes, Comptes rendus, 2013. DOI: 10.4000/crm.13295
  • Grellard, Christophe, « Lector fidelis et prudens. La théorie de la lecture de Jean de Salisbury », Fleur de clergie. Mélanges en l’honneur de Jean-Yves Tilliette, éd. Olivier Collet, Yasmina Foehr-Janssens, Jean-Claude Mühlethaler et Prunelle Deleville, Genève, Droz (Rayon histoire), 2019, p. 319-345.
    Compte rendu du recueil: Piero Andrea Martina, dans Studi francesi, 64:3, 2022, p. 632-634. DOI: 10.4000/studifrancesi.41908
  • Grellard, Christophe, et Frédérique Lachaud, éd., A Companion to John of Salisbury, Leiden, Brill (Brill's Companions to the Christian Tradition, 57), 2015, xi + 466 p.
  • Harf-Lancner, Laurence, « L'Enfer de la cour: la cour d'Henri II Plantagenêt et la Mesnie Hellequin (dans l'oeuvre de Jean de Salisbury, de Gautier Map, de Pierre de Blois et de Giraud de Barri) », L'État et les aristocraties: XIIe-XVIIe siècle, France, Angleterre, Écosse, Paris, Paris, Presses de l'École normale supérieure, 1989, p. 27-50.
  • Harf-Lancner, Laurence, « Les malheurs des intellectuels à la cour: les clercs curiaux d'Henri II Plantagenêt », Courtly Literature and Clerical Culture: Selected Papers from the Tenth Triennial Congress of the International Courtly Literature Society, Universität Tübingen, Deutschland, 28. Juli-3. August 2001 = Höfische Literatur und Klerikerkultur = Littérature courtoise et culture cléricale, éd. Christoph Huber, Henrike Lähnemann et Sandra Linden, Tübingen, Attempto, 2002, p. 3-18.
  • Haskins, Charles Homer, Studies in the History of Mediaeval Science. Second edition, Cambridge (USA), Harvard University Press, 1927, xx + 411 p. [GB] [HT] [IA]
  • Hauf, Albert G., « Eiximenis, Joan de Salisbury i Fr. Joan de Gal·les, O. F. M. », Miscel·lània Sanchis Guarner, València, Publicacions de la Universitat, 1984, t. 1, p. 167-174.
  • Hermand-Schebat, Laure, « John of Salisbury and classical Antiquity », A Companion to John of Salisbury, éd. Christophe Grellard et Frédérique Lachaud, Leiden, Brill (Brill's Companions to the Christian Tradition, 57), 2015, p. 180-214.
  • Hublocher, H., Helinand von Froidmont und sein Verhältnis zu Johannes von Salisbury. Ein Beitrag zur Geschichte des Plagiates in der mittelalterlichen Literatur, Ratisbonne, 1913.
  • Jaeger, C. Stephen, Ennobling Love: In Search of a Lost Sensibility, University Park, Pennsylvania State University Press (Middle Ages Series), 1999, xiii + 311 p. [IA]
  • Krey, A. C., « John of Salisbury's knolewdge of the classics », Transactions of the Wisconsin Academy of Science, Arts and Letters, 16, 1910, p. 948-987.
  • Lachaud, Frédérique, « La figure du clerc curial dans l'œuvre de Jean de Salisbury », La cour du prince, éd. M. Gaude-Ferragu et al., Paris, Champion, 2011,p. 301-320.
  • Lafferty, Maura K., Walter of Châtillon's "Alexandreis": Epic and the Problem of Historical Understanding, Turnhout, Brepols (Publications of the Journal of Medieval Latin, 2), 1998, xi + 228 p.
  • Liebeschütz, Hans, Mediaeval Humanism in the Life and Writings of John of Salisbury, London, Warburg Institute, University of London (Studies of the Warburg Institute, 17), 1950, 126 p. — Réimpr.: 1980.
  • Lindner, Amnon, « The knowledge of John of Salisbury in the late Middle Ages », Studi medievali, 3e s., 18, 1977, p. 315-366.
  • Martin, Janet, John of Salisbury and the Classics, Ph. D. dissertation, Harvard University, 1968.
  • Martin, Janet, « John of Salisbury's manuscripts of Frontinus and of Gellius », Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 40, 1977, p. 1-26.
  • Martin, Janet, « Uses of tradition: Gellius, Petronius, and John of Salisbury », Viator, 10, 1979, p. 57-76.
  • Martin, Janet, « John of Salisbury as classical scholar », The World of John of Salisbury, éd. Michael Wilks, Oxford, Blackwell, 1984, p. 179-201.
  • McLaughlin, John, « Amicitia in practice: John of Salisbury (c. 1120-1180) and his circle », England in the Twelfth Century: Proceedings of the 1988 Harlaxton Symposium, éd. Daniel Williams, Woodbridge, Boydell, 1990, p. 165-181.
  • Misch, Georg, « Studien zur Geschichte der Autobiographie. V. Johann von Salisbury und das Problem des mittelalterlichen Humanismus », Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Göttingen. I. Philologisch-historische Klasse, 1960, n° 6, p. 231-357.
  • Moody, Helen Fletcher, The Debate of the Rose: The "Querelle des Femmes" as Court Poetry, Ph. D. dissertation, University of California, Berkeley, 1981, 214 p. [PQ]
  • Moos, Peter von, « Die angesehene Meinung IV: Johannes von Salisbury », Mittellateinisches Jahrbuch, 34:2, 1999, p. 1-55.
  • Munk Olsen, Bengt, « L'humanisme de Jean de Salisbury, un cicéronien au 12e siècle », Entretiens sur la Renaissance du 12e siècle, éd. M. de Gandillac et E. Jeauneau, Paris, et La Haye, 1968, p. 53-83.
  • Nederman, Cary J., « Toleration, skepticism, and the "clash of ideas": principles of liberty in the writings of John of Salisbury », Beyond the Persecuting Society. Religious Toleration before the Enlightenment, éd. J. C. Laursen et C. J. Nederman, Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 1998, p. 53-70.
  • Nederman, Cary J., « The Aristotelian concept of the mean and John of Salisbury's concept of liberty », Vivarium, 24, 1986, p. 128-142.
  • Nederman, Cary J., John of Salisbury, Tempe, Arizona Center for Medieval and Renaissance Studies (Medieval and Renaissance Texts and Studies, 288), 2005, x + 100 p. [IA]
    Compte rendu: Janet T. Sorrentino, dans The Medieval Review, 09.04.07, 2009. [www]
  • O'Daly, Irene, John of Salisbury and the Medieval Roman Renaissance, Manchester, Manchester University Press (Manchester Medieval Studies), 2018, x + 244 p.
    Compte rendu: John Cotts, dans The Medieval Review, 19.12.01, 2019. [www]
  • Olsen, Birger Munk, « L'humanisme de Jean de Salisbury, un cicéronien au XIIe siècle », Entretiens sur la Renaissance du XIIe siècle, éd. M. de Gandillac et É. Jeauneau, Paris et La Haye, Mouton, 1968, p. 52-83.
  • Olsen, G. W., « John of Salisbury's humanism », Gli umanesimi medievali. Atti del II Congresso dell' « Internationales Mittellateinerkomitee », éd. C. Leonardi, Firenze, Sismel-Edizioni del Galluzzo, 1998, p. 447-468.
  • Patch, Howard Rollin, The Tradition of Boethius: A Study of his Importance in Medieval Culture, New York, Oxford University Press, 1935, xiii + 200 p. [IA]
    Réimpressions:
    • 1963
    • 1970
  • Poole, Reginald Lane, Illustrations of the History of Medieval Thought and Learning. Second edition, revised, London, Society for Promoting Christian Knowledge; New York, Macmillan, 1920, xiii + 327 p. [GB] [IA]
    Édition antérieure:
    • Poole, Reginald Lane, Illustrations of the History of Medieval Thought in the Departments of Theology and Ecclesiastical Politics, London, Williams and Norgate, 1884, viii + 376 p. [GB] [IA: ex. 1, ex. 2]
  • Rossi, Carla, Marie de France et les érudits de Cantorbéry, Paris, Classiques Garnier (Recherches littéraires médiévales, 1), 2009, 233 p.
    Compte rendu: Walter Meliga, dans Perspectives médiévales, 36, 2015. [www] DOI: 10.4000/peme.9117
  • Schaarschmidt, C., Johannes Saresberiensis nach Leben und Studien, Schriften und Philosophie, Leipzig, Teubner, 1862, viii + 359 p.
  • Spörl, Johannes, Grundformen hochmittelalterlicher Geschichtsanschauung. Studien zum Weltbild der Geschichtsschreiber des 12. Jahrhunderts, München, 1935. — Réimpr.: Darmstadt, Wissenschaftliche Buchgesellschaft (Libelli, 203), 1968, 146 p.
  • Sunderland, Luke, Rebel Barons: Resisting Royal Power in Medieval Culture, Oxford, Oxford University Press, 2017, 320 p. [IA]
    Compte rendu: Christopher Fletcher, dans The Medieval Review, 18.09.35, 2018. [www]
  • Struve, T., « The importance of the organism in the political theory of John of Salisbury », The World of John of Salisbury, éd. Michael Wilks, Oxford, Blackwell, 1984, p. 303-317.
  • Tilliette, Jean-Yves, « Jean de Salisbury et Cicéron », Helmantica, 50, 1999, p. 697-720.
  • Tolan, E. K., « John of Salisbury and the problem of medieval humanism », Études d'histoire littéraire et doctrinale. Quatrième série, Montréal, Institut d'études médiévales; Paris, Vrin (Publications de l'Institut d'études médiévales de l'Université de Montréal, 19), 1968, p. 189-199.
  • Webb, Clement C. J., John of Salisbury, London, Methuen (Great Medieval Churchmen), 1932, ix + 186 p. [IA]
  • Weijers, Olga, « The chronology of John of Salisbury's studies in France (Metalogicon II, 10) », , éd. Michael Wilks, Oxford, Blackwell, 1984, p. 109-125.
  • Wilks, Michael, éd., The World of John of Salisbury, Oxford, Blackwell, 1984, xii + 469 p.
  • Wilson, Katharina M., et Elizabeth M. Makowski, Wykked Wyves and the Woes of Marriage: Misogamous Literature from Juvenal to Chaucer, Albany, State University of New York Press (SUNY Series in Medieval Studies), 1990, ix + 206 p. [IA]
  1. Policraticus

    Titre: 
    Date:1159
    Dédicataire:Saint Thomas Becket, lord chancelier puis archevêque de Canterbury (1118-1170)
    Langue:Latin
    Genre:Miroir des princes
    Forme:Prose
    Contenu: 
    Incipit:Iocundissimus cum in multis tum in eo maxime est litterarum fructus, quod omnium interstitiorum loci et temporis exclusa molestia, amicorum sibi inuicem praesentiam exhibent et res scitu dignas situ aboleri non patiuntur. Nam et artes perierant…
    Explicit: 
    Traductions:Denis Foulechat, Le policratique (français)
    Manuscrits
    1. Cambrai, Bibliothèque municipale, 177 [⇛ Description]
    2. Charleville-Mézières, Médiathèque Voyelles, 151
    3. Montpellier, Bibliothèque interuniversitaire, Section médecine, H 60
    4. Paris, Bibliothèque interuniversitaire de la Sorbonne, 638
    5. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 6416 [⇛ Description]
    6. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 6418
    7. Soissons, Bibliothèque municipale, 24 (26)
    Éditions anciennes
    1. Polycraticus sive De nugis curialium. Dialogus linguae et ventris
      [Bruxelles], [Fratres Vitae Communis], [vers 1480]
      ARLIMA: EA4308   GW: M14717   ISTC: ij00425000   USTC: 435452
      Exemplaires en ligne: [GB] [IA] [Düsseldorf] [Liège] [München]
    2. Policratici contenta. Festivum opus: et omni statui delectabile lectu: quod intitulatur Policraticum De nugis curialium et vestigiis philosophorum Ioannis Salesberiensis doctissimi viri: exemplar unde excusum est emendatissimum et annotationibus marginalibus adiutum: prestante et emissionem procurante gravissimo doctissimoque patre confessore regio […]
      Paris, Bertholdus Rembolt et Ioannem Parvum (Berthold Rembolt et Jean Petit), 25 mai 1513
      ARLIMA: EA4309   USTC: 144164
      Exemplaires en ligne: [GB] [HT] [IA] [München]
    3. Policraticus de nugis curialium et vestigiis philosophorum continens libros octo
      Lyon, Constantin Fradin, 1513
      ARLIMA: EA4310   USTC: 144165
    4. Ioannis Saresberiensis Policraticus sive De nugis curialium et vestigiis philosophorum libri octo
      Lyon, ex officina Plantiniana, apud Franciscum Raphelengium, 1595
      ARLIMA: EA4311   USTC: 423468
      Exemplaires en ligne: [GB] [IA] [München]
    5. Bibliotheca Patrum, Köln, t. 15, 1622, p. 339.
    6. Ioannis Saresberiensis Policraticus, sive De nugis curialium, et vestigiis philosophorum, libri octo. Accedit huic editioni eiusdem Metalogicus. Cum indice copiosissimo
      Lyon, Joannes Maire, 1639
      ARLIMA: EA4312   USTC: 1011779
      Exemplaires en ligne: [GB] [IA]
    7. Johannis Sarisberiensis Policraticus, sive De nugis curialium, et vestigiis philosophorum libri octo, in quibus praesertim de principis natura, et officio; de tyranno, de republica, de rebus sacris, de judice ac judicio; de milite ac militia; de praedictionibus ex variis signis: ut et de philosophis, philosophia et philosophandi methodo; ac denique de praecipuis quibusdam virtutibus, ac vitiis doctè et copiosè disseritur. Accedit huic editioni ejusdem Metalogicus, in quo quadam quae ad artem grammaticam, omnia ferè, quae ad logicam spectant, fusè atque eruditè pertractantur. Editio ultima prioribus multo accuratior et emendatior cum indice copiosissimo
      Amsterdam, Vidua Joannis Henrici Boom, 1664
      ARLIMA: EA4313
      Exemplaires en ligne: [GB] [IA]
    Éditions modernes
    • Joannis Saresberiensis postea episcopi Carnotensis Opera omnia nunc primum in unum collegit et cum codicibus manuscriptis contulit J. A. Giles, Oxford, Parker, 1848, 5 t. (ici t. 3-4) [GB: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5] [IA: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5]
    • Migne, J.-P., éd., Patrologiae cursus completus, sive Biblioteca universalis, integra, uniformis, commodo, œconomica omnium s.s. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruerunt. Series Latina, Paris, Migne, 1844-1864, 221 t. (t. 199)
      Tome 199 [GB: ex. 1, ex. 2, ex. 3, ex. 4, ex. 5, ex. 6] [IA: ex. 1, ex. 2]
      Réimpression du texte de l'éd. Giles.
    • Ioannis Saresberiensis episcopi Carnotensis Policratici sive De nugis curialium et vestigiis philosophorum libri VIII recognovit et prolegomenis, apparatu critico, commentario, indicibus instruxit Clemens C. J. Webb, Oxford, Clarendon Press, 1909, 2 t. [GB: t. 1, t. 2] [IA: t. 1, t. 2]
    • Ioannis Saresberiensis Policraticus I-IV edidit K. S. B. Keats-Rohan, Turnhout, Brepols (Corpus Christianorum. Continuatio Mediaevalis, 118), 1993, lvi + 275 p.
    • Denis Foulechat, Le "Policratique" de Jean de Salisbury (1372), livre V. Édition critique et commentée des textes français et latin avec traduction par Charles Brucker, Genève, Droz (Publications romanes et françaises, 242), 2006, 907 p.
      Compte rendu: David Trotter, dans Zeitschrift für romanische Philologie, 125:4, 2009, p. 585-587. DOI: 10.1515/zrph.2009.056
      Édition et traduction française du livre 5 d'après les manuscrits de Charleville-Mézières, Montpellier et Soissons.
    • Johannes von Salisbury, Policraticus, eine Textauswahl, Lateinisch-Deutsch; ausgewählt, übersetzt und eingeleitet von Stefan Seit, Freiburg im Breisgau, Basel et Wien, Herder (Herders Bibliothek der Philosophie des Mittelalters, 14), 2008, 444 p.
    Traductions modernes
    • en allemand:
      • Brüschweiler, Roman, Das sechste Buch des "Policraticus" von Ioannes Saresberiensis (John of Salisbury). Ein Beitrag zur Militärgeschichte Englands im 12. Jahrhundert, Zürich, Juris, 1975.
      • Seit 2008 (voir sous Éditions modernes)
    • en anglais:
      • The Statesman's Book of John of Salisbury, Being the Fourth, Fifth and Sixth Books and Selections from the Seventh and Eighth Books of the Policraticus, translated into English with an introduction by John Dickinson, New York, Knopf (Political Science Classics), 1927, xc + 410 p. [IA]
        Réimpression:
        • The Statesman's Book of John of Salisbury, Being the Fourth, Fifth and Sixth Books and Selections from the Seventh and Eighth Books of the Policraticus, translated into English with an introduction by John Dickinson, New York, Russell and Russell, 1963 (Political Science Classics), 1963, xc + 410 p. [IA]
      • Frivolities of Courtiers and Footprints of Philosophers, Being a Translation of the First, Second, and Third Books and Selections from the Seventh and Eighth Books of the Policraticus of John Salisbury, trad. Joseph B. Pike, Minneapolis, University of Minnesota Press, 1938, xi + 436 p. [IA: ex. 1, ex. 2]
        Réimpression:
        • New York, Octagon Books, 1972
      • John of Salisbury, Policraticus: the Statesman's Book. Abridged and edited, with an introduction by Murray F. Marklund, New York, Ungar (Milestones of Thought), 1979, xxviii + 161 p. [IA]
      • John of Salisbury, Policraticus. Of the Frivolities of Courtiers and the Footprints of Philosophers, edited and translated by Cary J. Nederman, Cambridge, Cambridge University Press (Cambridge Texts in the History of Political Thought), 1990, xxix + 240 p. [IA: ex. 1, ex. 2]
        Réimpressions:
        • 1992
        • 1995
        • 2000
        • 2004
        • 2006
        • 2007
    • en espagnol:
      • Juan de Salisbury, Policraticus. Edición preparada por Miguel Ángel Ladero, Madrid, Editora nacional (Clásicos para una biblioteca contemporanea), 1984, 782 p. [IA: ex. 1, ex. 2]
      • Juan de Salisbury, Policraticus o de las fribolidades de los cortesanos y de los vestigios de los filosofos. Traducción y notas por José Palacio Royan, Malaga, Universidad de Malaga, 2008-2012, 2 t.
        Traduction des livres I-IV et V-VI.
    • en français:
      • Brucker 2006 (voir sous Éditions modernes)
    Études
    • Araujo, Nicolas de, « Une traduction oubliée du Policraticus de Jean de Salisbury par François Eudes de Mézeray (1639) », Bibliothèque de l'École des chartes, 164:2, 2006, p. 581-594. [Persée] [Persée] DOI: 10.3406/bec.2006.463713
    • Barrau, Julie, « Ce n'est pas un miroir, ou le Policraticus », Le prince au miroir de la littérature politique de l'Antiquité aux Lumières, éd. Frédérique Lachaud et Lydwine Scordia, Mont-Saint-Aignan, Publications des universités de Rouen et du Havre, 2007, p. 87-111.
    • Born, Lester Kruger, « The perfect prince: a study in thirteenth- and fourteenth-century ideals », Speculum, 3:4, 1928, p. 470-504. (ici p. 471-475) DOI: 10.2307/2850573
    • Brucker, Charles, « La pensée morale et politique de Plutarque dans un Miroir des princes latin du XIIe siècle et sa réception en moyen français (1372) », "Pour acquerir honneur et pris". Mélanges de moyen français offerts à Giuseppe Di Stefano, éd. Maria Colombo Timelli et Claudio Galderisi, Montréal, CERES, 2004, p. 87-99.
    • Brucker, Charles, « Policraticus redivivus: du Policratique de Foulechat (1372) aux Vanitez de la cour de Mézeray (1639), ou l'art de la translation à la fin du Moyen Âge et à l'époque classique », Revue des langues romanes, 119:2, 2015, p. 433-448. DOI: 10.4000/rlr.329
    • Châtelain, Géraldine, « De nugis curialium, ou quand Jean de Salisbury et Gautier Map suivent la voie des exempla », Cahiers de recherches médiévales et humanistes, 23, 2012, p. 29-48. DOI: 10.4000/crm.12805
    • Classen, Albrecht, « The people rise up against the tyrants in the courtly world: John of Salisbury's Policraticus, the Fables by Marie de France and the anonymous Mai und Beaflor », Neohelicon, 35:1, 2008, p. 17-29.
    • Cullière, Alain, « Les Vanitez de la cour de Mézeray (1639) », Gouvernement des hommes, gouvernement des âmes. Mélanges de langue et littérature françaises offerts au Professeur Charles Brucker, éd. Venceslas Bubenicek et Roger Marchal, Nancy, Presses universitaires de Nancy (Collection Publications du Centre d'étude des milieux littéraires), 2007, p. 453-468.
    • Dickinson, John, « The mediaeval conception of kingship and some of its limitations, as developed in the Policraticus of John of Salisbury », Speculum, 1:3, 1926, p. 308-337. DOI: 10.2307/2847413
    • Dines, Ilya, « The earliest use of John of Salisbury's Policraticus: third family bestiaries », Viator, 44:1, 2013, p. 107-118.
    • Dunning, William Archibald, A History of Political Theories, Ancient and Mediaeval, New York, MacMillan, 1902, p. 181-188.
    • Escobar-Vargas, M. Carolina, « Magic, technology and new categories of knowledge in the Central Middle Ages », Reading Medieval Studies, 41, 2015, p. 53-66. [www]
    • Forhan, Kate Langdon, « Salisburian stakes: the uses of "tyranny" in John of Salisbury's Policraticus », History of Political Thought, 11:3, 1990, p. 397-407.
    • Forhan, Kate Langdon, « Polycracy, obligation, and revolt: the body politic in John of Salisbury and Christine de Pizan », Politics, Gender and Genre: The Political Thought of Christine de Pizan, éd. Margaret Brabant, Boulder, Westview Press, 1992, p. 33-52.
    • Forhan, Kate Langdon, The Political Theory of Christine de Pizan, Aldershot, Ashgate (Women and Gender in the Early Modern World), 2002, xvi + 187 p.
      Compte rendu: Renate Blumenfeld-Kosinski, dans Speculum, 79:1, 2004, p. 173-174.
    • Grellard, Christophe, « Le sacré et le profane. Le statut des laïcs dans la Respublica de Jean de Salisbury », Les laïcs dans les villes de la France du Nord au XIIe siècle. Colloque organisé à l'Institut de France le vendredi 30 novembre 2007 par l'Association "Rencontres médiévales européennes", éd. Patrick Demouy, Turnhout, Brepols, 2008, p. 167-190.
    • Grellard, Christophe, « La religion comme technique de gouvernement chez Jean de Salisbury », Cahiers de civilisation médiévale, 53, 2010, p. 237-254.
    • Guglielmetti, Rossana, La tradizione manoscritta del "Policraticus" di Giovanni di Salisbury: primo secolo di diffusione, Firenze, SISMEL et Edizioni del Galluzzo (Millennio medievale. Strumenti e studi, n. s., 13), 2005, xiii + 255 p.
    • Janet, Paul, Histoire de la science politique dans ses rapports avec la morale, Paris, Ladrange, 2e éd., 1872 [3e éd.: Paris, Alcan, 1887; 4e éd.: 1913; 5e éd.: s. d.; réimpr.: Genève, Slatkine, 1971], t. 1, p. 341-344.
    • Kerner, Max, Johannes von Salisbury und die logische Struktur seines "Policraticus", Wiesbaden, Steiner, 1977, vii + 236 p.
    • Kleineke, Wilhelm, Englische Fürstenspiegel vom Policraticus Johanns von Salisbury bis zum Basilikon doron König Jakobs I., Halle a. d. S., Niemeyer (Studien zur englischen Philologie, 90), 1937.
    • Lachaud, Frédérique, « L'idée de noblesse dans le Policraticus de Jean de Salisbury (1159) », Cahiers de recherches médiévales, 13, 2006, p. 3-19. DOI: 10.4000/crm.743
    • Lachaud, Frédérique, « "Plutarchus si dit et recorde–" L'influence du Policraticus de Jean de Salisbury sur Christine de Pizan et Jean Gerson », La cour du prince, éd. M. Gaude-Ferragu et al., Paris, Champion, 2011, p. 301-320.
    • Linder, Ammon, « The knowledge of John of Salisbury in the Middle Ages », Studi medievali, 78:2, 1977, p. 315-365.
    • Lucken, Christopher, « Le delit fait loi. Philomena et la tyrannie du dieu Amour », Fleur de clergie. Mélanges en l’honneur de Jean-Yves Tilliette, éd. Olivier Collet, Yasmina Foehr-Janssens, Jean-Claude Mühlethaler et Prunelle Deleville, Genève, Droz (Rayon histoire), 2019, p. 621-649.
      Compte rendu du recueil: Piero Andrea Martina, dans Studi francesi, 64:3, 2022, p. 632-634. DOI: 10.4000/studifrancesi.41908
    • Minet-Mahy, Virginie, Esthétique et pouvoir de l'œuvre allégorique à l'époque de Charles VI. Imaginaires et discours, Paris, Champion (Bibliothèque du XVe siècle, 68), 2005, 581 p.
      Comptes rendus: Estelle Doudet, dans Cahiers de recherches médiévales, Comptes rendus, 2005. DOI: 10.4000/crm.136 — Nelly Labère, dans Le Moyen Âge, 111:3-4, 2005, p. 705-706. [Gallica] DOI: 10.3917/rma.113.0641 — Armand Strubel, dans L'information littéraire, 58:2, 2006, p. 54-56. DOI: 10.3917/inli.582.0052
    • Moos, Peter von, « The use of exempla in the Policraticus of John of Salisbury », The World of John of Salisbury, éd. Michael Wilks, Oxford, Blackwell, 1984, p. 207-261.
    • Moos, Peter von, Geschichte als Topik: das rhetorische Exemplum von der Antike zur Neuzeit und die "historiae" im "Policraticus" Johanns von Salisbury, Hildesheim etc., Olms-Weidmann (Ordo: Studien zur Literatur und Gesellschaft des Mittelalters und der frühen Neuzeit, 2), 1988, xlvii + 656 p. — Réimpr: 1996.
    • Moos, Peter von, « The use of exempla in the Policraticus of John of Salisbury », The World of John of Salisbury, éd. by M. Wilks, Oxford, Blackwell (Studies in Church History, subsidia 3), 1994, p. 207-261.
    • Moos, Peter von, « L'anecdote philosophique chez Jean de Salisbury », Exempla docent. Les exemples des philosophes de l'Antiquité à la Renaissance. Actes du colloque international 23-25 octobre 2003, Université de Neuchâtel, éd. Thomas Ricklin, Paris, Vrin (Études de philosophie médiévale, 92), 2006, p. 135-150.
    • Nederman, Cary J., « The duty to kill: John of Salisbury's theory of tyrannicide », The Review of Politics, 50, 1988, p. 365-389.
    • Nederman, Cary J., « The changing face of tyranny: the reign of king Stephen in John of Salisbury's political thought », Nottingham Medieval Studies, 33, 1989, p. 1-20.
    • Painter, Sidney, « The ideas of chivalry », id., Feudalism and Liberty: Articles and Addresses, éd. Fred A. Cazel, Baltimore, Johns Hopkins Press, 1961, p. 90-104. [IA: ex. 1, ex. 2]
    • Pratt, R. A., « A note on Chaucer and the Policraticus of John of Salisbury », Modern Language Notes, 65, 1950, p. 243-246.
    • Rouse, Richard H., et Mary A. Rouse, « John of Salisbury and the doctrine of tyrannicide », Speculum, 42, 1967, p. 693-709.
    • Sassier, Y., « Deutéronome, royauté et rois bibliques dans le Policraticus de Jean de Salisbury: première et succincte approche », Rerum gestarum scriptor. Histoire et historiographie au Moyen Âge. Mélanges Michel Sot, éd. M. Coumert, M.-C. Isaïa, K. Krönert et S. Shimahara, Paris, Presses de l'Université de Paris-Sorbonne, 2012, p. 387-396.
    • Singer, Julie, Representing Mental Illness in Late Medieval France: Machines, Madness, Metaphor, Cambridge, Brewer (Gallica, 43), 2018, xi + 360 p.
      Comptes rendus: Wendy J. Turner, dans History, 105:364, 2020, p. 135-136. DOI: 10.1111/1468-229X.12887 — Eliza Zingesser, dans French Studies, 74:2, 2020, p. 284-285. DOI: 10.1093/fs/knaa001
    • Sunderland, Luke, Rebel Barons: Resisting Royal Power in Medieval Culture, Oxford, Oxford University Press, 2017, 320 p. [IA]
      Compte rendu: Christopher Fletcher, dans The Medieval Review, 18.09.35, 2018. [www]
    • Ullmann, Walter, « John of Salisbury's Policraticus in the later Middle Ages », Geschichtsschreibung und geistiges Leben im Mittelalter. Festschrift für Heinz Löwe zum 65. Geburtstag, éd. Karl Hauck et Hubert Mordeck, Köln et Wien, Bölhau, 1978, p. 519-545.
    • van Laarhoven, Jan, « Thou shalt not slay a tyrant! The so-called theory of John of Salisbury », The World of John of Salisbury, éd. Michael Wilks, Oxford, Blackwell, 1984, p. 319-341.
  2. Metalogicon

    Titre: 
    Date: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    1. London, British Library, Royal, 13. D. IV
    Éditions anciennes
    1. Ioannes Saresberiensis Metalogicus. E codice ms. Academiae Cantabrigiensis. Nunc primum editus
      Paris, Hadrianus Beys, 1610
      ARLIMA: EA4314   USTC: 6011704
      Exemplaires en ligne: [GB] [IA]
    2. Ioannis Saresberiensis Policraticus, sive De nugis curialium, et vestigiis philosophorum, libri octo. Accedit huic editioni eiusdem Metalogicus. Cum indice copiosissimo
      Lyon, Joannes Maire, 1639
      ARLIMA: EA4312   USTC: 1011779
      Exemplaires en ligne: [GB] [IA]
    3. Johannis Sarisberiensis Policraticus, sive De nugis curialium, et vestigiis philosophorum libri octo, in quibus praesertim de principis natura, et officio; de tyranno, de republica, de rebus sacris, de judice ac judicio; de milite ac militia; de praedictionibus ex variis signis: ut et de philosophis, philosophia et philosophandi methodo; ac denique de praecipuis quibusdam virtutibus, ac vitiis doctè et copiosè disseritur. Accedit huic editioni ejusdem Metalogicus, in quo quadam quae ad artem grammaticam, omnia ferè, quae ad logicam spectant, fusè atque eruditè pertractantur. Editio ultima prioribus multo accuratior et emendatior cum indice copiosissimo
      Amsterdam, Vidua Joannis Henrici Boom, 1664
      ARLIMA: EA4313
      Exemplaires en ligne: [GB] [IA]
    Éditions modernes
    • Ioannis Saresberiensis episcopi carnotensis Metalogicon libri IIII recognovit et prolegomenis, apparatu critico, commentario, indicibus instruxit Clemens C. I. Webb, Oxford, Clarendon Press, 1929, xxii + 239 p.
    • Ioannis Saresberiensis Metalogicon edidit J. B. Hall; auxiliata K. S. B. Keats-Rohan, Turnhout, Brepols (Corpus christianorum. Continuatio mediaevalis, 98), 1991, xvi + 208 p.
    • Ioannes Saresberiensis Metalogicon curante CETEDOC, Universitas catholica Lovaniensis, Lovanii Novi, Turnhout, Brepols (Corpus christianorum. Instrumenta lexicologica latina. Series A, 65), 1991, 61 p. + 6 microfiches.
    Traductions modernes
    • en anglais:
      • The Metalogicon of John of Salisbury, a twelfth-century defense of the verbal and logical arts of the trivium, translated with an introduction and notes by Daniel D. McGarry, Berkeley et Los Angeles, University of California Press, 1955, xxvii + 305 p. [IA]
        Réimpressions:
        • The Metalogicon of John of Salisbury, a twelfth-century defense of the verbal and logical arts of the trivium, translated with an introduction and notes by Daniel D. McGarry, Berkeley et Los Angeles, University of California Press, 1962, xxvii + 305 p. [IA]
        • Westport, Greenwood Press, 1982
      • John of Salisbury, Metalogicon, translation and notes by J. B. Hall; introduction by J. P. Haseldine, Turnhout, Brepols (Corpus Christianorum in Translation, 12), 2013, 369 p.
    • en français:
      • Lejeune, François, Le Metalogicon de Jean de Salisbury: recherches, traduction et commentaire, thèse de doctorat, Université de Paris III-Sorbonne Nouvelle, 1997, 4 t., 742 p.
    Études
    • De Feo, Pierfancesco, « II nihil nel Metalogicon di Giovanni di Salisbury », Il nihil nell'Alto Medioevo. Atti di convegno, 28-29 maggio 2015, Pontificio Ateneo Sant'Anselmo, éd. Pierfrancesco De Feo, Canterano, Aracne editrice (Ragione plurale, 3), 2017, p. 277-306.
    • Hendley, Brian P., Wisdom and Eloquence: a New Interpretation of the "Metalogicon" of John of Salisbury, Ph. D. dissertation, Yale University, 1966, iv + 233 p. [PQ]
    • Kay, Sarah, Courtly Contradictions: The Emergence of the Literary Object in the Twelfth Century, Stanford, Stanford University Press (Figurae), 2001, [xiii] + 380 p.
    • Lejeune, François, Le Metalogicon de Jean de Salisbury: recherches, traduction et commentaire, thèse de doctorat, Université de Paris III-Sorbonne Nouvelle, 1997, 4 t., 742 p.
    • Trovato, Mario, « The semantic value of ingegno and Dante's Ulysses in the light of the Metalogicon », Modern Philology, 84:3, 1987, p. 258-266.
  3. Historia pontificalis

    Titre: 
    Date: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • John of Salisbury, Historia Pontificalis, edited and translated by Marjorie Chibnall, Oxford, Oxford University Press (Oxford Medieval Texts), 1986.
    Traductions modernes
    • en anglais:
      • Chibnall 1986 (voir sous Éditions modernes)
    Études
    • Ray, R., « Rhetorical skepticism and verisimilar narrative in John of Salisbury's Historia pontificalis », Classical Rhetoric and Medieval Historiography, éd. Ernst Breisach, Kalamazoo, Western Michigan University Press, 1985, p. 61-102.
  4. De septem septenis

    Titre: 
    Date: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    Traductions modernes
    Études
  5. Vita sancti Thomae

    Titre: 
    Date:Entre 1173 et 1176
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu:Vie de saint Thomas Becket.
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    Traductions modernes
    • en italien:
      • Giovanni di Salisbury, Anselmo e Becket. Due Vite. Introduzione, traduzione e note di I. Biffi, Milano, Jaca Book, 1990.
    Études
    • Walberg, E., « Jean de Salisbury, biographe de Thomas Becket, modèle ou copie? », Mélanges de philologie et d'histoire offerts à M. Antoine Thomas par ses élèves et ses amis, Paris, Champion, 1927 [réimpr.: Genève, Slatkine, 1973], p. 479-489.
  6. Vita sancti Anselmi

    Titre: 
    Date: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu:Récit de la vie et des miracles de saint Anselme de Cantorbéry.
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    Traductions modernes
    Études
  7. Entheticus maior

    Titre: 
    Date: 
    Dédicataire:Saint Thomas Becket, lord chancelier puis archevêque de Canterbury (1118-1170)
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    1. London, British Library, Royal, 13. D. IV (L)
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Pepin, Ronald E., « The Entheticus of John of Salisbury: a critical text », Traditio, 31, 1975, p. 127-193.
    • John of Salisbury's Entheticus maior and minor, edited by Jan van Laarhoven, Leiden et New York, Brill (Studien und Texte zur Geistesgeschichte des Mittelalters, 17), 1987, 3 t.
    Traductions modernes
    • en anglais:
      • van Laarhoven 1987 (voir sous Éditions modernes)
    Études
    • Hall, J. B., « Notes on the Entheticus of John of Salisbury », Traditio, 39, 1983, p. 444-447.
    • Nedermann, Cary J., et A. Feldwick, « To the court and back again: the origins and dating of the Entheticus de dogmate philosophorum of John of Salisbury », Journal of Medieval and Renaissance Studies, 21, 1991, p. 129-145.
  8. Entheticus minor

    Titre: 
    Date: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • John of Salisbury's Entheticus maior and minor, edited by Jan van Laarhoven, Leiden et New York, Brill (Studien und Texte zur Geistesgeschichte des Mittelalters, 17), 1987, 3 t.
    Traductions modernes
    • en anglais:
      • van Laarhoven 1987 (voir sous Éditions modernes)
    Études
  9. De membris conspirantibus

    Titre: 
    Date: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    Traductions modernes
    Études
  10. Lettres

    Titre: 
    Date: 
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu:Quelque 300 lettres
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    1. San Marino (USA), Huntington Library, HM 128, f. de garde [⇛ Description]
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Joannis Saresberiensis postea episcopi Carnotensis Opera omnia nunc primum in unum collegit et cum codicibus manuscriptis contulit J. A. Giles, Oxford, Parker, 1848, 5 t. (ici t. 1-2) [GB: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5] [IA: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5]
    • Migne, J.-P., éd., Patrologiae cursus completus, sive Biblioteca universalis, integra, uniformis, commodo, œconomica omnium s.s. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruerunt. Series Latina, Paris, Migne, 1844-1864, 221 t. (t. 199)
      Tome 199 [GB: ex. 1, ex. 2, ex. 3, ex. 4, ex. 5, ex. 6] [IA: ex. 1, ex. 2]
      Réimpression du texte de l'éd. Giles.
    • The Letters of John of Salisbury, edited and translated by W. J. Millor and H. E. Butler, Oxford, Clarendon Press (Oxford Medieval Texts), 1979-1986, 2 t.
    Traductions modernes
    • en anglais:
      • Millor et Butler 1979-1986 (voir sous Éditions modernes)
    Études
    • Guth, K., « Standethos als Ausdruck hochmittelalterlicher Lebensform. Zur Gestalt des ethischen Humanismus in der Briefwelt des Johannes von Salisbury », Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie, 28, 1981, p. 111-132.
Répertoires bibliographiques
  • Bossuat, Robert, Manuel bibliographique de la littérature française du Moyen Âge, Melun, Librairie d'Argences (Bibliothèque elzévirienne. Nouvelle série. Études et documents), 1951, xxxiv + 638 p. (ici p. 315, no 3383)
    Dictionnaires: DEAF Boss
  • Molinier, Auguste, Les sources de l'histoire de France des origines aux guerres d'Italie (1494), Paris, Picard, 1901-1906, 6 t. (ici t. 2, p. 254-255, no 2039) [GB: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6] [IA: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6] [Pers]
    Réimpression:
    • New York, Burt Franklin (Bibliography and Reference Series, 80), [1964]
Permalien: https://arlima.net/no/1528


Voir aussi:
> Wikidata: Q264028
> Jonas: intervenant/465
Creative Commons License
Cette notice est mise à disposition en vertu d'un contrat Creative Commons.
Rédaction: Laurent Brun
Compléments: Leslie Zarker Morgan
Dernière mise à jour: 12 novembre 2023

Signaler une erreur ou une omission:

Courriel  Courriel

Mastodon    Facebook    Twitter