logo arlima

Liber de exemplis sacrae scripturae

Œuvre de Nicolas de Hanapes

Bibliographie

Titre:Virtutum vitiorumque exempla ex sacris litteris; Liber de exemplis sacrae scripturae
Date:Entre 1278 et 1288
Langue:Latin
Genre:Exemplum
Forme:Prose
Contenu: 
Incipit (prologue):Tanta pollet excellentia predicationis officium quod Saluator noster Jhesus Christus non confunditur asserere se fuisse missum ad id salubriter…
Explicit (prologue):Ut autem exempla possint prom[p]tius et cicius proposito predicatoris occurrere, titulos subsequentis opusculi in ipso libri capite prenotaui.
Incipit (texte 1):(De miraculis diuina potestate factis) Creatio rerum fuit ita mirabilis quod eius noticia non nisi per reuelationem venire potuit ad hominem. Nam secundum…
Explicit (texte 1):(De preciosa morte iustorum) Cum esset in agro Cain et Abel… Qui est via, veritas et vita. Qui vite et mortis habet imperium. Qui cum Patre, et Spiritu sancto, vivit et regnat Deus, per interminabilia secula. Amen.
Incipit (texte 2):(Abnegatio sui ipsius) Abraham exuit omnem amorem erga terram, cognationem et domum suam, cunctaque relinquit ad imperium Dei…
(Abstinencia et sobrietas) Precepit Dominus Adam dicens: ex omni ligno paradisi comede, de ligno scientiae boni et mali ne comedas…
Uxori Manue liberatorem populi concepturae, angelus apparens abstinentiam indixit.
Explicit (texte 2):(De zelo indiscreto) Videns Josue famulus Moysi…
Item pro auro templi populus plus zelabat, quam pro ipso templo : et pro donis altaris, plus quam pro ipso altari…
Et de talibus dicit Paulus: Testimonium quidem prehibeo illis, quod aemulationem quidem Dei habent, sed non secundum scientiam.
Manuscrits
  1. Aarau, Kantonsbibliothek, Wett. 2° 27
  2. Alba Iulia, Biblioteca Batthyaneum, III 181, n. 3
  3. Arras, Médiathèque municipale, 806, f. 1-87v
  4. Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 2° Cod. 331, f. 1ra-81vb
  5. Augsburg, Universitätsbibliothek, II 1 2° 65, f. 1ra-91ra
  6. Auxerre, Bibliothèque municipale, 36, f. 1-105
  7. Barcelona, Biblioteca de Catalunya, 538
  8. Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, A X 60, f. 2-110v
  9. Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, B VIII 22, f. 1ra-151vc
  10. Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, B XI 3, f. 1ra-140rb
  11. Berlin, Staatsbibliothek und Preussischer Kulturbesitz, lat. fol. 722, f. 1v-99v
  12. Berlin, Staatsbibliothek und Preussischer Kulturbesitz, theol. lat. fol. 639, f. 206r-286v
  13. Brno, Státní vědecká knihovna, MK 63, f. 255-369
  14. Brugge, Openbare bibliotheek, 270, f. 1r-52r
  15. Bruxelles, KBR, 1291-1311, f. 261-332v
  16. Bruxelles, KBR, 11517, f. 1-85
  17. Bruxelles, KBR, II 6245
  18. Burgo de Osma, Biblioteca de la Catedral, 111, f. 1-126
  19. Cambrai, Bibliothèque municipale, 243, f. 1-80
  20. Cambrai, Bibliothèque municipale, 482, f. 45v-97
  21. Cambridge, University Library, Ii III 22, f. 227-252
  22. Canterbury, Cathedral Library, D 16, f. 11-109v
  23. Clervaux, Bibliothèque de l'Abbaye, 2, f. 76v-210r
  24. Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 73 G 20, f. 1-159
  25. Fermo, Biblioteca Civica "Romolo Spezioli", 48, f. 1-97
  26. Firenze, Biblioteca nazionale centrale, Palat. 116, f. 1-85
  27. Firenze, Biblioteca nazionale centrale, G 7 1510
  28. Fonte Colombo (Rieti), Abb., 7
  29. Frankfurt am Main, Universitätsbibliothek, Praed. 17, f. 339r-432r
  30. Gotha, Forschungsbibliothek, Membr. II 13, f. 56v-120r
  31. Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, Theol. 51, f. 21-212
  32. Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, Theol. 148, f. 2-116
  33. Graz, Universitätsbibliothek, 524, f. 2-70
  34. Graz, Universitätsbibliothek, 626, f. 105-107 (extraits)
  35. Graz, Universitätsbibliothek, 1081, f. 1-40
  36. Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol, 467, f. 157r-264-v
  37. Kiel, Universitätsbibliothek, Bord. 25, f. 347-378b
  38. Klosterneuburg, Stiftsbibliothek, 520, f. 314-413
  39. Koblenz, Landeshauptarchiv, Best. 701 Nr 223, f. 302r-338r
  40. Köln, Historisches Archiv der Stadt, GB fol. 90, f. 67r-102r
  41. L’Aquila, Stato, R 135, f. 102-160v
  42. Lambach, Stiftsbibliothek, 130, f. 1-145v
  43. Laon, Bibliothèque municipale, 3, f. 115v-204v
  44. Laon, Bibliothèque municipale, 138
  45. Leipzig, Universitätsbibliothek, 508, f. 1ra-80vb
  46. Lincoln, Cathedral Library, B 6 7, f. 44-109
  47. Lincoln, Cathedral Library, C 4 10 (plusieurs), f. 139-181
  48. London, British Library, Add MS 18352, f. 2r-121r
  49. London, British Library, Add MS 36984
  50. London, British Library, Royal MS 2 F VII
  51. London, Gray's Inn Library, 2, f. 75v-141v
  52. London, Lambeth Palace Library, 329, f. 175v-241v
  53. Lyon, Bibliothèque municipale, 1660, f. 2-97
  54. Madrid, Biblioteca nacional de España, 545, f. 1-54v
  55. Maihingen, Fürstliche Bibliothek, II Lat. 1 fol. 65, f. 1-104
  56. Milano, Biblioteca Ambrosiana, Y 6 sup.
  57. Milano, Biblioteca del Capitolo Metropolitano, 86, 5
  58. Modena, Biblioteca Estense Universitaria, lat. 1123
  59. Montecassino, Archivio dell'Abbazia, 118, f. 39-191
  60. Monteprandone, S. Marie delle Grazie, 1, f. 1-59
  61. Monteprandone, S. Marie delle Grazie, 2
  62. Montserrat, Biblioteca de l'Abadia, 785
  63. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 495, f. 1-74
  64. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 3552, f. 1-115v
  65. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 5813, f. 118-233v
  66. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 6805, f. 150-239v
  67. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 7565, f. 252-361
  68. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 8132, f. 271-305
  69. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 11586, f. 170-265v
  70. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 12705, f. 168-216v
  71. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14099, f. 1ra-129rb
  72. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 15558, f. 1-121v
  73. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 16403
  74. München, Universitätsbibliothek, 2° 102, f. 9-78v
  75. Napoli, Biblioteca nazionale "Vittorio Emanuele III", VII E 18, f. 1-84
  76. Napoli, Biblioteca nazionale "Vittorio Emanuele III", VII G 11, f. 1-99
  77. Oxford, Bodleian Library, MS. Bodl. 17
  78. Oxford, Bodleian Library, MS. Bodl. 107
  79. Oxford, Bodleian Library, MS. Canon. Misc. 270, f. 1-169
  80. Oxford, Bodleian Library, MS. Laud Misc. 574, f. 47v-105
  81. Padova, Biblioteca Antoniana, 482, f. 1-82
  82. Padova, Biblioteca Antoniana, 496, f. 91-225
  83. Padova, Biblioteca Antoniana, 528, f. 1-142
  84. Padova, Biblioteca universitaria, 954, f. 2-104
  85. Paris, Bibliothèque Mazarine, 315, f. 1-94
  86. Paris, Bibliothèque Mazarine, 316, f. 1-72
  87. Paris, Bibliothèque Mazarine, 317, f. 1-103
  88. Paris, Bibliothèque Mazarine, 888, f. 113-188
  89. Paris, Bibliothèque Mazarine, 986, f. 165v-247
  90. Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 87, f. 224-363
  91. Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 392, f. 1-116
  92. Paris, Bibliothèque nationale de France, lat. 3335, f. 2-85v
  93. Paris, Bibliothèque nationale de France, lat. 3493, f. 93-230v
  94. Paris, Bibliothèque nationale de France, lat. 6368, f. 3-103
  95. Paris, Bibliothèque nationale de France, lat. 10454, f. 1-108
  96. Paris, Bibliothèque nationale de France, lat. 15255, f. 68-90
  97. Paris, Bibliothèque nationale de France, lat. 16490, f. 98-168
  98. Paris, Bibliothèque nationale de France, lat. 17977, f. 1-112
  99. Paris, Bibliothèque nationale de France, lat. 17978, f. 1-194
  100. Paris, Bibliothèque interuniversitaire de la Sorbonne, 223, f. 1-97
  101. Paris, Bibliothèque interuniversitaire de la Sorbonne, 1248, f. 16-109
  102. Pavia, Biblioteca universitaria, Aldini 168, f. 55-73
  103. Poznań, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury, 169
  104. Praha, Archiv pražského hradu, Knihovna metropolitní kapituly, C 35, f. 97r-142v
  105. Praha, Národní knihovna České republiky, I D 29, f. 190-267v
  106. Praha, Národní knihovna České republiky, VI D 19, f. 147-228
  107. Praha, Národní knihovna České republiky, XII F 7, f. 66v-233v
  108. Prato, Biblioteca Roncioniana, Q I 23
  109. Roma, Biblioteca Casanatense, 5256, fol. 1-152
  110. Roma, S. Maria sopra Minerva, XII. K. 1, f. 153-272v
  111. Rovereto, Museo di arte moderna e contemporanea di Trento e Rovereto, 1819, fol. 1-122
  112. Saint-Omer, Bibliothèque municipale, 169
  113. Saint-Omer, Bibliothèque municipale, 273
  114. Salamanca, Universidad de Salamanca, Biblioteca general histórica, 1998, f. 1r-219r
  115. Salzburg, Erzabtei Sankt Peter, b XII 6, f. 2-118
  116. Sibenik, Samostan Sv. Franje, 13
  117. Siena, Biblioteca comunale degli Intronati, G VII 24
  118. Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, HB II 44, f. 93-178v
  119. Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, theol. et philos. 2° 1, f. 91v-110
  120. Stuttgart, Württembergische Landesbibliothek, theol. et philos. 4° 156
  121. Subiaco, Biblioteca del Monastero Santa Scolastica, 143
  122. Toulouse, Bibliothèque municipale, 333
  123. Tours, Bibliothèque municipale, 43, f. 1-254
  124. Tours, Bibliothèque municipale, 44, f. 1-103v
  125. Tours, Bibliothèque municipale, 422
  126. Trier, Stadtbibliothek, 47, f. 123-238
  127. Trier, Stadtbibliothek, 1915, f. 1-139
  128. Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 1360, f. 53v-182
  129. Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 1714, f. 413-578
  130. Uppsala, Carolinabiblioteket, C 99, f. 3-72
  131. Uppsala, Carolinabiblioteket, C 121, f. 150-212
  132. València, Arxiu General de la Catedral, 176, f. 1-103
  133. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barberiniani latini, 459, f. 1-87
  134. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 36
  135. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 312, f. 1-57v
  136. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Rossiani, 465, f. 1-32v
  137. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vaticani latini 962
  138. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vaticani latini, 963, f. 1-50v
  139. Venezia, Biblioteca Nazionale Marciana, 37
  140. Walberberg, Dominikanerkonvent St. Albert, 5
  141. Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 484
  142. Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 1577, f. 1-96
  143. Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 1589, f. 115r-216r
  144. Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 1664, f. 157v-196v
  145. Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 4153, f. 291-378v
  146. Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 4570, f. 143-272v
  147. Worcester, Cathedral Library, Q 91, f. 1-134v
  148. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, I F 70, f. 165-231v
  149. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, I F 89, f. 91-197
  150. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, I F 92, f. 1-95v
  151. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, I F 99, f. 208-300
  152. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, I F 291, f. 324-332 (extraits)
  153. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, I F 337, f. 181-278
  154. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, I Q 9, f. 140-338
  155. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, IV F 51, f. 112-196v
  156. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, Zbior Milicha IV 81, f. 1-154
  157. Würzburg, Universitätsbibliothek, It. Q. 334
  158. Zaragoza, Biblioteca del Real Seminario Sacerdotal de San Carlos, 295, f. 1-165
  159. Zwettl, Stiftsbibliothek, 232, f. 2r-68r
  160. Zwettl, Stiftsbibliothek, 290, f. 285-337
  161. Arras, Médiathèque municipale, 254 (pseudo)
  162. Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 2° Cod. 36 (pseudo)
  163. Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 2° Cod. 70 (pseudo)
  164. Augsburg, Universitätsbibliothek, II 1 2° 36 (pseudo)
  165. Mainz, Wissenschaftliche Stadtbibliothek, I 112, f. 41v-171v (pseudo)
  166. Olomouc, Knihovna Metropolitní Kapituly, 79 (pseudo)
  167. Praha, Národní knihovna České republiky, VIII B 27 (pseudo)
Éditions anciennes
  1. [Heinrich Eggestein], [Strasbourg], [ca 1466] (ISTC: in00103100)
  2. [Heinrich Eggestein], [Strasbourg], [ca 1470-1472] (ISTC: in00103200)
  3. [Ulrich Gering, Martin Crantz and Michael Friburger], [Paris], [ca 1473] (ISTC: in00104500)
  4. [Johannes Parix], [Toulouse], [1475?] (ISTC: in00106500)
  5. Nicolaus de Hanapis, Auctoritates utriusque Testamenti, [Heinrich Eggestein], [Strasbourg], [ca 1475-1480] (ISTC: in00103300)
  6. Bonaventura, Breviloquium; Biblia pauperum / exempla sacre scripture ordinata secundum alphabetum, Johannes de Colonia and Johannes Manthen, Venise, [avant le 14 août] 1477 (ISTC: ib00858000)
  7. Bonaventura, Auctoritates utriusque Testamenti, [Petrus in Altis (Bergmann?) de Olpe, [Cologne], [ca 1477] (ISTC: in00103400)
  8. [Ulrich Gering], Paris, 30 janvier 1477-1478 (ISTC: in00105000)
  9. Ulrich Gering, Paris, 23 janvier 1478-1479 (ISTC: in00106000)
  10. Biblia pauperum, [Georgius Walch], [Venise], [ca 1480] (ISTC: in00103500)
  11. [Schoolmaster Printer], St. Albans, 1481 (ISTC: in00107000)
  12. Bonaventura, Biblia pauperum / exempla sacre scripture ordinata secundum alphabetum, [Johann Prüss], [Strasbourg], 1490 (ISTC: in00103600)
  13. [Johann Prüss], [Strasbourg], 1490 (ISTC: in00103700)
  14. [Johann Prüss], [Strasbourg], 1490 (ISTC: in00103800)
  15. [Mathias van der Goes], [Anvers], 1491 (ISTC: in00103900)
  16. Pierre Levet, Paris, [1494-1499] (ISTC: in00108000)
  17. Pierre Levet, Paris, [entre 1494 et 1499] (ISTC: in00108500)
  18. [Gregorius Böttiger (Werman)], [Leipzig], [ca 1498] (ISTC: in00103950)
  19. [Georg Mittelhus], Paris, 20 novembre 1500 (ISTC: in00109000)
  20. Virtutun vitiorunmque exempla ex sacris litteris excerpta, Tübingen, 1533.
Traductions anciennes
  • en anglais:
    • The exemples of virtue and vice, trad. Paynel, London, 1561.
  • en français:
    • Le promptuaire des exemples des vertus et vices, trad. Antonio Tyron, Anvers, 1520.
    • 1569
Éditions modernes
Traductions modernes
Études
  • Ducolomb, Lydie, « Les exempla bibliques constitués en recueil: le Livre des exemples de l'Ecriture sainte de Nicolas de Hanapes (O. P., † 1291) », Le tonnerre des exemples: "exempla" et médiation culturelle dans l'Occident médiéval, éd. Marie-Anne Polo de Beaulieu, Pascal Collomb et Jacques Berlioz, Rennes, Presses universitaires de Rennes, 2010, p. 57-80.
  • Knoch, Wendelin, « Ein bisher unbekannter Textzeuge des Promptuarium Virtutum Vitiorumque exempla des Nikolaus von Hannapes O.P. Codex. Palat. 116, Biblioteca Nazionale di Firenze », Archivum Fratrum Praedicatorum, 73, 2003, p. 143-156.
  • Louis, Nicolas, L'exemplum en pratiques: production, diffusion et usages des recueils d'exempla latins aux XIIIe-XVe siècles, thèse de doctorat, Université de Namur et École des hautes études en sciences sociales, 2013, 2 t, 347, 316 p. [archives-ouvertes.fr]
  • Welter, J.-Th., L'exemplum dans la littérature religieuse et didactique du Moyen Âge, Paris et Toulouse, Occitania (Bibliothèque d'histoire ecclésiastique de France), 1927, 564 p. (ici p. 230-233) [GB] [IA]
    Réimpression:
    • Welter, J.-Th., L'exemplum dans la littérature religieuse et didactique du Moyen Âge, New York, AMS Press, 1973, 564 p. [IA]
Permalien: https://arlima.net/no/16066


Voir aussi:
> Wikidata: Q135692305
Creative Commons License
Cette page est mise à disposition en vertu d'un contrat Creative Commons.
Rédaction: Nicolas Louis
Dernière mise à jour: 10 août 2025

Signaler une erreur ou une omission:

Courriel  Courriel

Mastodon     Bluesky