logo arlima

Pierre Bersuire

Petrus Berchorius | Pierre Bercheure

Biographie

Né à Saint-Pierre-du-Chemin (Vendée) vers 1300 — Mort à Paris en 1362

Écrivain et traducteur. Chambrier de l'Abbaye de Coulombs du 10 décembre 1349 à 1354, lorsqu'il échange cette charge pour le prieuré de Saint-Éloi de Paris.

Bibliographie

Recueils
  • Petri Berchorii, Opera omnia totam S. Scripturae, morum, naturae historia complectentia, Antverpiae, apud Joannem Keerbergium, 1609.
  • Opera omnia Petri Berchorii, totam S. Scripturae morum, naturae historiam complectentia– tribus tomis distincta, Coloniae Agrippinae, sumptibus Antonii Hierati, 1620.
Généralités
  • Coville, A., « Philippe de Vitri. Notes biographiques », Romania, 59, 1933, p. 520-547. (ici p. 536) [JSTOR] [Persée] [Gallica] DOI: 10.3406/roma.1933.4162
  • Delisle, Léopold, Recherches sur la librairie de Charles V, Paris, Champion, 1907, 2 t., xxvii + 442 + 335 p. (ici t. 1, p. 21-28) [GB: t. 1, t. 2] [IA: t. 1, t. 2]
    Réimpression:
    • Amsterdam, van Heusden, 1967
  • Engels, J., « Berchoriana I: notice bibliographique sur Pierre Bersuire, supplément au Repertorium biblicum medii aevi », Vivarium, 2:1, 1964, p. 62-112. [jstor.org] DOI: 10.1163/156853464x00035
  • Engels, J., « Berchoriana II: les pseudo-Bersuires », Vivarium, 3:1, 1965, p. 128-148. [jstor.org] DOI: 10.1163/156853465x00070
  • Engels, J., « The world map by Petrus Berchorius (14th century) », Imago Mundi, 20, 1966, p. 86. [jstor.org]
  • Engels, J., « Note sur quelques manuscrits mythologiques », Vivarium, 6:1, 1968, p. 102-107. [jstor.org] DOI: 10.1163/156853468x00086
  • Engels, J., « La lettre-dédicace de Bersuire à Pierre des Prés », Vivarium, 7:1, 1969, p. 62-72. [jstor.org] DOI: 10.1163/156853469x00030
  • Gesnerus, Conradus, et Josias Simlerus, Bibliotheca scriptorum, p. 667.
  • Hauréau, Barthélemy, « Mémoire sur un commentaire des Métamorphoses d'Ovide », Mémoires de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 30:2, 1883, p. 45-55.
  • Hedeman, Anne D., Translating the Past: Laurent de Premierfait and Boccaccio's "De casibus", Los Angeles, J. Paul Getty Museum, 2008, xvi + 280 p.
  • Hüe, Denis, « L'image de l’âge, traités et poèmes des Âges de l’homme », Vieillesse et vieillissement au Moyen Âge, Aix-en-Provence, Publications du CUER MA (Senefiance, 19), 1987, p. 133-150. DOI du recueil: 10.4000/books.pup.3236
  • Hüe, Denis, « Espace et paysage chez Pierre Bersuire et quelques Avignonnais », Cahiers de recherches médiévales, 6, 1999, p. 41-57. DOI: 10.4000/crm.929
  • Hüe, Denis, « Tradition et moralisation chez Pierre Bersuire », Encyclopédire. Formes de l'ambition encyclopédique dans l'Antiquité et au Moyen Âge, éd. Arnaud Zucker, Turnhout, Brepols (Collection d'études médiévales de Nice, 14), 2013, p. 349-364.
  • Julleville, Petit de, « Pierre Bersuire », Revue des cours et conférences, 4:1, 1895-1896, p. 680-690. [GB] [HT] [IA]
  • Laurent, Jean-Paul, et Charles Samaran, « Pierre Bersuire a-t-il été notaire-secrétaire de Jean le Bon? », Romania, 77, 1956, p. 346-352. DOI: 10.3406/roma.1956.3039
    Compte rendu: Raffaele de Cesare, dans Studi francesi, 1, 1957, p. 291. *
    P. B. n'a pas été secrétaire de Jean le Bon, contrairement à ce qu'affirmaient Pannier (1872) et d'autres biographes.
  • Lecocq, Françoise, « Europe "moralisée": imitation et allégorisation », D'Europe à l'Europe, I: Le mythe d'Europe dans l'art et la culture de l'Antiquité au XVIIIe siècle. Actes du colloque tenu à l'ENS, Paris (24-26 avril 1997), Tours, Centre de recherches André Piganiol (Casarodunum, 31bis), 1998, p. 263-275.
  • Meunier, R. A., « L'humaniste Pierre Bersuire (fin du XIIIe siècle–1362) », Bulletin de la Société des antiquaires de l'Ouest, 1948, p. 511-532.
  • Meunier, R. A., « Le Livre des Merveilles de Pierre Bersuire », Annuaire de l'Université de Poitiers, 2e série, 3, 1951, p. 1-8.
  • Mills, Robert, Seeing Sodomy in the Middle Ages, Chicago et London, University of Chicago Press, 2015, xiii + 398 p.
  • Oudin, Casimir, Commentarius de scriptoribus ecclesiae antiquis illorumque scriptis tam impressis quam manuscriptis adhuc extantibus in celebrioribus Europae bibliothecis a Bellarmino, Posseuino, Philippo Labbeo, Guilielmo Caueo, Ludouico, Ellia du Pin, et aliis omissis, ad annum M CCCC LX. uel ad artem typographicam inventam cum multis dissertationibus, in quibus insigniorum ecclesiae autorum opuscula atque alia argumenta notabiliora accurate et prolixe examinantur, tribus uoluminibus cum indicibus necessariis, Francofurti ad Moenum, sumptibus Maur. Georg. Weidmanni, 1722, 3 t. (ici t. 3, col. 1063-1065) [GB: t. 1, t. 2, t. 3] [IA: t. 1, t. 2, t. 3]
  • Pannier, Léopold, « Notice biographique sur le bénédictin Pierre Bersuire, premier traducteur français de Tite Live », Bibliothèque de l'École des chartes, 33, 1872, p. 325-364. [Persée] [Gallica] [GB] [HT] [IA] DOI: 10.3406/bec.1872.446430
    Compte rendu: F., dans Jahrbuch für romanische und englische Sprache und Literatur, n. s., 1, 1874, p. 119-120. *
  • Piaget, Arthur, « Littérature didactique », Histoire de la langue et de la littérature française des origines à 1900, éd. L. Petit de Julleville, Paris, Colin, 1896-1899, t. 2, p. 162-216. (ici p. 260-262) [GB: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 5, t. 6, t. 7, t. 8] [IA: t. 1, t. 2, t. 3, t. 4, t. 6, t. 7, t. 8]
  • Raunié, Émile, Épitaphier du vieux Paris. Recueil général des inscriptions funéraires des églises, couvents, collèges, hospices, cimetières et charniers depuis le Moyen Âge jusqu'à la fin du XVIIIe siècle, Paris, Imprimerie nationale, 1890, p. 315, no 462.
  • Reichert, Folker, « Odorico da Pordenone and the European perception of Chinese beauty in the Middle Ages », Journal of Medieval History, 25:4, 1999, p. 339-355. DOI: 10.1016/S0304-4181(99)00005-6
  • Rivers, Kimberly, « Another look at the career of Pierre Bersuire, O. S. B. », Revue bénédictine, 116:1, 2006, p. 92-100. DOI: 10.1484/j.rb.5.100565
  • Romaggi, Magali, La figure de Narcisse dans la littérature et la pensée médiévales, Paris, Classiques Garnier (Recherches littéraires médiévales, 34; Ovidiana, 2), 2022, 566 p. DOI: 10.48611/isbn.978-2-406-12717-8
  • Roy, Bruno, « Pierre Bersuire: une fenêtre allégorique sur la destinée humaine », Par la fenestre. Études de littérature et de civilisation médiévales, Senefiance, 49, 2003, p. 397-402.
  • Samaran, Charles, « Deux documents inédits sur Pierre Bersuire », Romania, 80, 1959, p. 19-33. DOI: 10.3406/roma.1959.3156
  • Samaran, Charles, « Pierre Bersuire », Histoire littéraire de la France, Paris, Imprimerie nationale, t. 39, 1962, p. 259-450. (ici p. 407) [IA]
  • Senensis, Sixtus, Bibliotheca sancta, liv. 4, f. 287
  • Sherman, Claire Richter, Imaging Aristotle: Verbal and Visual Representation in Fourteenth-Century France, Berkeley, University of California Press, 1995, xx + 419 p. [cdlib.org]
    Compte rendu: Lusignan, Serge, « L'image et la lettre. Aristote au XIVe siècle », Le Moyen Âge, 102:1, 1996, p. 103-108. DOI: 10.3917/rma.021.0103
  • Stegmüller, Friedrich, et Klaus Reinhardt, Repertorium biblicum medii aevi, Madrid, Consejo superior de investigaciones científicas, 1950-1980, 11 t. (ici t. 4, p. 235-244)
  • Smalley, Beryl, English Friars and Antiquity in the Early Fourteenth Century, Oxford, 1960, ch. 10.
  • Smalley, Beryl, « Jean de Hesdin O. Hosp. S. Ioh. », Recherches de théologie ancienne, 28, 1961, p. 311-330.
  • Les œuvres de Philippe de Vitry, éd. P. Tarbé, Reims, Regnier (Collection des poètes de Champagne antérieurs au XVIe siècle, 8), 1850, xxxiv + 187 p. (ici p. xxv) [GB] [IA]
    Dictionnaires: DEAF OvMorT (p.1-139); TL Ov. Met.
    Réimpression:
    • Genève, Slatkine Reprints, 1978
  • Tesnière, Marie-Hélène, « Pierre Bersuire », Dictionnaire des lettres françaises: le Moyen Âge, éd. Geneviève Hasenohr et Michel Zink, Paris, Fayard, 1992, p. 1161-1162.
    Réimpression:
    • Paris, Fayard (La Pochothèque), 1994
  • Tesnière, Marie-Hélène, « Pierre Bersuire, un encyclopédiste au XIVe siècle », Plein Chant, 69-70, 2000, p. 7-24.
  • Tesnière, Marie-Hélène, « Pierre Bersuire », Dictionnaire du Moyen Âge, éd. Claude Gauvard, Alain de Libera et Michel Zink, Paris, Presses universitaires de France (Quadrige), 2002, p. 1101-1102.
    Réimpressions:
      20042006
  • Thomas, Antoine, « Extraits des Archives du Vatican pour servir à l'histoire littéraire », Romania, 11, 1882, p. 177-187. (ici p. 181-187) [Gallica] [GB] [HT] [IA: ex. 1, ex. 2] DOI: 10.3406/roma.1882.6212
  • Thomas, Antoine, Les lettres à la cour des papes, Rome, 1884, p. 63-67.
  • Thomas, Antoine, « Extraits des archives du Vatican pour servir à l'histoire littéraire du moyen-âge (suite et fin) », Mélanges d'archéologie et d'histoire, 4, 1884, p. 9-52. (ici p. 19-27) [GB] [HT] [IA]
  • Thomas, A., « Deux documents inédits sur Pierre Bersuire », Romania, 40, 1911, p. 97-100. [Gallica] [GB] [HT] [IA: ex. 1, ex. 2] DOI: 10.3406/roma.1911.4627
  • Tuve, Rosemond, Allegorical Imagery: Some Mediaeval Books and their Posterity, Princeton, Princeton University Press, 1966, ix + 461 p. [IA: ex. 1, ex. 2]
    Comptes rendus: Urban T. Holmes, dans Manuscripta, 11, 1967, p. 55-56. — Eleanor Relle, dans Medium Ævum, 37, 1968, p. 360-362. — Charity C. Willard, dans Romance Philology, 22, 1968, p. 220-222.
  • Vervacke, Sabrina, Forme et fonction des traductions moralisées des Métamorphoses d'Ovide: Le De formis figurisque deorum de Pierre Bersuire (Avignon, 1342), Préface de la Bible des poëtes (Bruges, Colart Mansion, 1484), thèse de doctorat, Université Laval, Québec, 1999.
  • Vossius, Gerardus Joannes, De Historicis Latinis, livre 3, parte 4, ch. 9, p. 799
  • Du Cange, Glossarium, Indice authorum, col. 136
  1. Reductorium morale

    Titre:Liber bibliae moralis; Reductorium morale
    Date:Second tiers du XIVe siècle
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu:Version moralisée du De proprietatibus rerum de Barthélémy l'Anglais.
    Incipit: 
    Explicit: 
    Traductions:Abrégé latin par Jacques le Grand
    Manuscrits
    1. Version A1
      1. Cambridge, Peterhouse, Perne Library, 2.3.9
      2. Cambridge, Sidney Sussex College Library, 56
      3. Cambridge, University Library, Ii.2.20
      4. Dublin, Trinity College Library, 115
      5. Durham, Cathedral Library, B. IV. 38
      6. Gotha, Forschungsbibliothek, Membr. I. 98
      7. Hereford, Cathedral Library, O. L. IX.
      8. Kraków, Muzeum Książąt Czartoryskich, 1315
      9. Leeds, The Leeds Library, Vyner 6120
      10. London, British Library, Add. 15821
      11. London, British Library, Harley, 1847
      12. London, British Library, Royal, 15.C.XVI
      13. München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 3604
      14. Napoli, Biblioteca nazionale "Vittorio Emanuele III", V. D. 37
      15. Oxford, Bodleian Library, 571
      16. Oxford, Bodleian Library, 844
      17. Oxford, Merton College Library, 85
      18. Oxford, Merton College Library, 299
      19. Oxford, New College Library, 191
      20. Oxford, Saint John's College Library, 137
      21. Paris, Bibliothèque nationale de France, nouvelles acquisitions latines, 1830
      22. Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 1627
      23. Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 1634
      24. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palatini latini, 159
      25. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vaticani latini, 6302
      26. Worcester, Cathedral Library, F. 89
      27. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, F. 42
      28. Wrocław, Biblioteka uniwersytecka, Q. 84
      29. localisation actuelle inconnue: ms. autrefois dans la collection des earls de Leicester, à Holkham Hall (Norfolk), MS 324.
    2. Version A2
      1. Bergamo, Civica Biblioteca Angelo Mai, Phi 5 (retro) 8
      2. Rovigo, Biblioteca dell' Accademia dei Concordi, 187
      3. Tortosa, Arxiu capitular, 50
      4. Treviso, Biblioteca comunale, 344
      5. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Chigiani, H. V. 168
      6. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottoboniani latini, 18
      7. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Rossiani, 1136
    3. Version P
      1. Boulogne-sur-Mer, Bibliothèque municipale, 187
      2. Bruxelles, KBR, 863-869
      3. Chantilly, Bibliothèque et Archives du Château, 290
      4. Leiden, Universiteitsbibliotheek, Voss. Ch. F. 32
      5. Milano, Biblioteca Ambrosiana, D. 66
      6. Paris, Bibliothèque Mazarine, 3876 (591?)
      7. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 8019
      8. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 8020
      9. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 14136
      10. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 15145
      11. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 16787
      12. Reims, Bibliothèque Carnegie, 1262
      13. Rouen, Bibliothèque municipale, 936
      14. Saint-Omer, Bibliothèque municipale, 662
      15. Tortosa, Arxiu capitular, 224
      16. Toulouse, Bibliothèque municipale, 226
    4. À classer
      1. Bruxelles, KBR, 21944
      2. Burgo de Osma, Biblioteca de la Catedral, II
      3. Cambridge, Queen's College, Old Library, 10
      4. Durham (USA), Duke University, Perkins Library, 35
      5. Lisboa, Biblioteca nacional de Portugal, I. 5. 9 (nouv. no?)
      6. Milano, Biblioteca Ambrosiana, G. 111
      7. Paris, Bibliothèque Mazarine, 291
      8. Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 731 [⇛ Description]
      9. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 4969
      10. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 8123
      11. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 8253A
      12. Siena, Biblioteca comunale degli Intronati, H. VI. 23
      13. Venezia, Biblioteca Nazionale Marciana, I. 40
      14. Worcester, Cathedral Library, Q. 93
    Éditions anciennes
    1. R. P. Petri Berchorii Pictaviensis, ordinis S. Benedicti Repertorium, vulgo Dictionarium morale
      Köln, apud Joannem Wilhelmum Friessem juniorem, 1692
      ARLIMA: EA2675
      Exemplaire en ligne: [GB: t. 1, t. 2, t. 3]
    2. Liber Bibliae moralis
      Ulm, Johann Zainer, 9 avril 1474
      ARLIMA: EA2676   GW: 03862   ISTC: ib00336000   USTC: 743342
      Exemplaire en ligne: [München]
    3. Liber Bibliae moralis
      Strasbourg, C. W., 7 octobre 1474
      ARLIMA: EA2677   GW: 03863   ISTC: ib00337000   USTC: 743343
      Exemplaires en ligne: [München] [Tübingen]
    4. Liber Bibliae moralis
      Deventer, Richard Paffraet, 1477
      ARLIMA: EA2678   GW: 03864   ISTC: ib00338000
      Exemplaires en ligne: [IA] [Düsseldorf] [Köln]
    5. Liber Bibliae moralis
      [Köln], Bartholomaeus de Unkel, 17 mars 1477
      ARLIMA: EA2679   GW: 03865   ISTC: ib00339000   USTC: 743344
      Exemplaires en ligne: [Darmstadt] [Düsseldorf] [Köln]
    6. Morale reductoriu adiectis biblie concordantiis. Directoriu precipuarum sententiarum certo indice de novo contextum.
      Basel, Theodoricus Berlaer et Adam Petri, 1515
      ARLIMA: EA2680   USTC: 658207
      Exemplaire en ligne: [München: ex. 1, ex. 2]
    7. Morale reductorium super totam bibliam: fratris Petri berthorii pictauiensis ordinis divi Benedicti: divinarum literarum studiosissimi adiectis biblie concordantiis. Directorium precipuarum sententiarum certo indice de novo contextum.
      Basel, Adam Petri et Johann Koberger, 1517
      ARLIMA: EA2681   USTC: 676436
      Exemplaire en ligne: [GB: ex. 1, ex. 2, ex. 3] [München: ex. 1, ex. 2]
    8. Reductorii moralis libri quattuordecim, perfectam officiorum atque morum rationem ac pene totam naturae complectentes historiam
      Lyon, Jacques Mareschal, 1520
      ARLIMA: EA2682   USTC: 155469
    9. Reductorii moralis libri quattuordecim, perfectam officiorum atque morum rationem ac pene totam naturae complectentes historiam
      Paris, [Nicolas des Prez] pour Claude Chevallon, 1521
      ARLIMA: EA2683   USTC: 184192
      Exemplaires en ligne: [HT] [IA: ex. 1, ex. 2]
    10. Morale reductorium in omneis utriusque testamenti libros
      Lyon, Macé Bonhomme et Antoine Vincent, 1538
      ARLIMA: EA2684   USTC: 157257 200272
      Exemplaire en ligne: [HT]
    11. Reductorii moralis Petri Berchorii Pictaviensis Ordinis divi Benedicti, libri quattuordecim, perfectam officiorum atque morum rationem ac pene totam naturae complectentes historiam: hoc opus quod iam vetustate consenverat nova hac editione nostra in communem sacrae theologiae studiosorum gratiam restituimus, et ab erroribus quibus scatebat, expurgauimus. Adiectus est index capitum locupletissimus
      Venezia, apud hæredem Hieronymo Scoto, 1575
      ARLIMA: EA2685   USTC: 814196
      Exemplaire en ligne: [GB]
    12. Reductorii moralis Petri Berchorii Pictaviensis ordinis divi Benedicti libri quatuordecim: perfectam officiorum atque morum rationem, ac pene totam naturae complectens historiam: hoc opus quod iam vetustate consenverat nova hac editione nostra in communem sacrae theologiae studiosorum gratiam restituimus, et ab erroribus quibus scatebat, expurgauimus. Adiectus est index capitum locupletissimus
      Venezia, apud hæredem Hieronymo Scoto, 1583
      ARLIMA: EA2686   USTC: 814198 814199 814200
      Exemplaire en ligne: [München: ex. 1, ex. 2]
    Éditions modernes
    • Petrus Berchorius, Reductorium morale, Liber XV, cap. i. De formis figurisque Deorum naar de Parijse druk van 1509, éd. J. Engels, Utrecht, Instituut voor Laat Latijn der Rijksuniversiteit (Werkmateriaal, 1), 1960.
      Édition du livre XV d'après l'édition de Paris, 1509.
    • Petrus Berchorius, Reductorium morale, Liber XV, cap. ii-xv. "Ovidius moralizatus" naar de Parijse druk van 1509: Metamorphosis Ouidia/na Moraliter a Magistro Thoma Walleys Anglico de profes/sione praedicatorum sub sanctissimo patre Dominico: explanata/ Venundatur in aedibus Ascensianis/ et sub pelicano in vico sancti Iacobi/ Parisiis, éd. J. Engels, Utrecht, Instituut voor Laat Latijn der Rijksuniversiteit (Werkmateriaal, 2), 1962.
      Édition du livre XV d'après l'édition de Paris, 1509.
    • Petrus Berchorius, Reductorium morale, Liber XV: Ovidius moralizatus, cap. I, De formis figurisque deorum. Textus e codice Brux., Bibl. Reg. 863-869 critice editus, Utrecht, Instituut voor Laat Latijn der Rijksuniversiteit Utrecht (Werkmateriaal, 3), 1966, 56 p.
    • Reynolds, William, « De formis figurisque deorum / From On the images and figures of the gods », Allegorica, 2:3, 1977, p. 62-89.
    • van der Bijl, Maria S., « Petrus Berchorius, Reductorium morale, liber XV: Ovidius moralizatus, cap. ii », Vivarium, 9:1, 1971, p. 25-48. [jstor.org] DOI: 10.1163/156853471x00037
      Édition du chapitre 2 du livre XV d'après tous les manuscrits.
    • Piqueras Yagüe, P., El "Ovidius moralizatus" de Pierre Bersuire. Texto, traducción y estudio, tesis doctoral, Universidad de Murcia, 2020.
    Traductions modernes
    • en anglais:
      • Reynolds, William Donald, The "Ovidius moralizatus" of Petrus Berchorius: An Introduction and Translation, Ph. D. dissertation, University of Illinois, Urbana-Champaign, 1971, [iv] + 435 p. [PQ]
    • en espagnol:
      • Piqueras Yagüe 2020 (voir sous Éditions modernes)
    Études
    • Beltrán, Evencio, « Une source de l'Archiloge Sophie de Jacques Legrand: l'Ovidius moralizatus de Pierre Bersuire », Romania, 100, 1979, p. 483-501. DOI: 10.3406/roma.1979.1992
    • Coulson, Frank T., « A checklist of newly discovered manuscripts of Pierre Bersuire's Ovidius moralizatus », Scriptorium, 51:1, 1997, p. 164-186. DOI: 10.3406/scrip.1997.1800
    • Engels, J., Études sur l'Ovide moralisé, Groningen, 1943-1945.
    • Engels, J., « L'édition critique de l'Ovidius moralizatus de Bersuire », Vivarium, 9:1, 1971, p. 19-24. [jstor.org] DOI: 10.1163/156853471x00028
    • Evdokimova, Ludmilla, « L'Ovidius moralizatus de Bersuire. Lecteur visé, contexte exégétique et idéologique », Le texte médiéval dans le processus de communication, éd. Ludmilla Evdokimova et Alain Marchandisse, Paris, Classiques Garnier (Rencontres, 416; Civilisation médiévale, 36), 2019, p. 183-206. DOI: 10.15122/isbn.978-2-406-09316-9.p.0183 DOI du recueil: 10.15122/isbn.978-2-406-09316-9
    • Ghisalberti, Fausto, L'"Ovidius moralizatus" di Pierre Bersuire, Roma, 1933.
    • Hexter, R. J., « The Allegari of Pierre Bersuire: interpretation and the Reductorium morale », Allegorica, 10, 1989, p. 51-84.
    • Kretschmer, Marek Thue, « L'Ovide moralisé et la version parisienne de l'Ovidius moralizatus de Pierre Bersuire », Réécritures et adaptations de l'"Ovide moralisé" (XIVe-XVIIe siècle), éd. Catherine Gaullier-Bougassas et Marylène Possamai-Pérez, Turnhout, Brepols (Recherches sur les réceptions de l'Antiquité, 3), 2022, p. 23-40.
    • Levine, R., « Exploiting Ovid: medieval allegorizations of the Metamorphoses », Medioevo romanzo, 14, 1989, p. 197-213.
    • Lord, Carla, « Illustrated manuscripts of Berchorius before the Age of printing », Die Rezeption der Metamorphosen des Ovid in der Neuzeit: der antike Mythos in Text und Bild. Internationales Symposion der Werner Reimers-Stiftung, Bad Homburg v.d.H. (22. bis 25. April 1991), éd. H. Walter et H. J. Horn, Berlin, Mann, 1995, p. 1-11.
    • Lord, Carla, « Imagery in medieval manuscripts of Ovid's Metamorphoses and related commentaries », Ovid in The Middle Ages, éd. J. G. Clark, F. T. Coulson et K. L. Mckinley, New York et Cambridge, Cambridge University Press, 2011, p. 257-283.
    • McLaughlin, A., The Illuminated Manuscripts of Pierre Bersuire's Ovidius Moralizatus: A Comparative Study, London, University of London, The Warburg Institute, 2017.
    • Meilán Jácome, Patricia, « The representation of Bacchic festivities in the Middle Ages: the illuminated manuscripts of the Ovide moralisé and the Ovidius moralizatus », Ovidius Pictus: Afterlives of the Metamorphoses in Europe, from Books to the Arts, Il capitale culturale, Supplementi 15, 2023, p. 131-160. DOI: 10.13138/2039-2362/3293
    • Minnis, A. J., et A. B. Scott, Medieval Literary Theory and Criticism, c. 1100–c. 1375. The Commentary Tradition, Oxford, Clarendon Press, 1988, p. 321-324.
    • Paris, Gaston, « Chrétien Legouais et autres imitateurs d'Ovide », Histoire littéraire de la France, Paris, Imprimerie nationale, t. 29, 1885, p. 455-517. (ici p. 506-513) [GB] [IA]
    • Quinn, Betty Nye, « Venus, Chaucer, and Peter Bersuire », Speculum, 38:3, 1963, p. 479-480. DOI: 10.2307/2849174
    • Reynolds, William D., « Sources, nature and influence of the Ovidius moralizatus of Pierre Bersuire », The Mythographic Art: Classical Fable and the Rise of the Vernacular in Early France and England, éd. Jane Chance, Gainesville, University of Florida Press, 1990, p. 88-99.
    • Steadman, John M., « Perseus upon Pegasus and Ovid Moralized », The Review of English Studies, n. s., 9:36, 1958, p. 407-410. [jstor.org] DOI: 10.1093/res/IX.36.407
    • Tesnière, Marie-Hélène, « Le Reductorium morale de Pierre Bersuire », L'encyclopédisme médiéval. Actes du Colloque San Gimignano, 8-10 octobre 1992, Ravenna, Longo, 1993, p. 225-242. — Réimpr. dans L'enciclopedismo medievale, éd. Michelangelo Picone, Ravenna, Longo (Memoria del tempo, 1), 1994, p. 229-249.
    • Venturini, C., Figurare dei e miti: codici miniati dell'Ovidius moralizatus, tesi di dottorato, Università degli studi di Padova, 2018.
    • Wartena, Sjoerd, et Gerard van Thienen, « Pierre Bersuire, Liber biblie moralis », Le cinquième centenaire de l'imprimerie dans les anciens Pays-Bas, Bibliothèque royale (catalogue d'exposition), Bruxelles, 1973, no 140, p. 310-311.
    • Zanichelli G., « The reception of the Ovidius moralizatus in Northern Italy in the late Middle Ages », After Ovid: Aspects of the Reception of Ovid in Literature and Iconography, éd. F. E. Consolino, Turnhout, Brepols (Giornale italiano di filologia, 28), p. 189-211.
  2. Repertorium morale

    Titre: 
    Date:Second tiers du XIVe siècle
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu: 
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    1. Besançon, Bibliothèque municipale, 217 (Be) [⇛ Description]
    Éditions anciennes
    1. Repertorium morale
      [Köln], [Nicolaus Götz?], [s. d.]
      ARLIMA: EA2665   ISTC: ib00339200   USTC: 743345
    2. Repertorium morale
      Nürnberg, Anton Koberger, 4 février 1489
      ARLIMA: EA2666   GW: 03866   ISTC: ib00340000   USTC: 743346
      Exemplaire en ligne: [München: t. 1, t. 2, t. 3, épreuves] [Paris: t. 1, t. 2, t. 3]
    3. Repertorium morale
      Nürnberg, Anton Koberger, 4 février 1499
      ARLIMA: EA2667   GW: 03867   ISTC: ib00341000   USTC: 743347
      Exemplaire en ligne: [Granada: t. 1-2, t. 3] [Lugano: t. 1, t. 2, t. 3]
    4. Prima [-tertia] pars dictionarii in qua dictio quelibet per literas alphabeti juxta congruentiam distinguitur ut quam facillime omnia in ea contenta reperiantur continetque dictiones his literis incipientes
      Lyon, Jacques Sacon, impensis Anton Koberger, 1516
      ARLIMA: EA2668   USTC: 144622
      Exemplaire en ligne: [München: t. 1-2, t. 3]
    5. Prima [-tertia] pars dictionarii in qua dictio quelibet per literas alphabeti juxta congruentiam distinguitur ut quam facillime omnia in ea contenta reperiantur continetque dictiones his literis incipientes
      Lyon, Jacques Sacon, impensis Anton Koberger, 1517
      ARLIMA: EA2669   USTC: 200060
      Exemplaire en ligne: [München: t. 1, t. 2, t. 3]
    6. Seconda pars dictionarii moralis seu theologia
      Paris, Claude Chevallon, 1521
      ARLIMA: EA2670   USTC: 186895
    7. Tertia pars dictionarii moralis seu theologia
      [Paris], Nicolas Des Prez et Claude Chevallon, 1522
      ARLIMA: EA2671   USTC: 145550
    8. Dictionarii seu repertorii moralis Petri Berchorii Pictaviensis Ordinis divi Benedicti pars prima [-tertia] quae dictiones fere omnes sacrae theologiae studiosis, ac verbi divini concionatoribus usui futuras, locorum communium instar, alphabetico ordine complectitur, eaurumque significationes moribus quam optime accommodat. Hoc opus quod iam vetustate consenverat nova hac editione nostra in communem sacrae theologiae studiosorum gratiam restituimus Duplicem apposuimus indicem
      Venezia, apud hæredem Hieronymo Scoto, 1574
      ARLIMA: EA2672   USTC: 814193
      Exemplaire en ligne: [HT: t. 1, t. 2, t. 3]
    9. Dictionarii seu repertorii moralis Petri Berchorii Pictaviensis Ordinis divi Benedicti, pars prima [-tertia]. Quae dictiones fere omnes sacrae theologiae studiosis, ac verbi divini concionatoribus usui futuras, locorum communium instar, alphabetico ordine complectitur Hoc opus quod iam vetustate consenverat nova hac editione nostra in communem sacrae theologiae studiosorum gratiam restituimus, et ab erroribus quibus redundabat, expurgauimus. Duplicem apposuimus indicem
      Venezia, apud hæredem Hieronymo Scoto, 1583
      ARLIMA: EA2673   USTC: 814197
      Exemplaire en ligne: [GB: t. 1, t. 2, t. 3]
    10. Dictionarii seu repertorii moralis Petri Berchorii Pictaviensis Ordinis divi Benedicti pars prima [-tertia]. Quae dictiones fere omnes sacrae theologiae studiosis ac verbi divini concionatoribus usui futuras, locorum communium instar, alphabetico ordine complectitur, earumque significationes moribus quam optime accomodat. Hoc opus quod iam vetustate consenverat, nova hac editione nostra in communem sacrae theologiae studiosorum gratiam restituimus, et ab erroribus quibus redundabat, expurgauimus. Duplicem apposuimus indicem
      Venezia, apud Gasparem Bindonum, 1589
      ARLIMA: EA2674   USTC: 814201
      Exemplaire en ligne: [GB: t. 1-2, t. 3]
    Éditions modernes
    Traductions modernes
    Études
  3. Collatio pro fine operis

    Titre: 
    Date:Second tiers du XIVe siècle
    Langue:Latin
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu:Opuscule servant d'épilogue au Repertorium morale.
    Incipit:Respice quoniam non michi soli laboraui, sed omnibus exquirentibus disciplinam, Eccl XXXIII[18].
    Quoniam, ut ait Philosophus, bonum quanto communius, tanto diuinius bonum, [sicut] scilicet patet in ipso rerum ordine generali, vbi certe res…
    Explicit:… Quod prestare et concedere dignetur Ille qui est et qui erat et qui venturus est, et qui ponit humiles in sublimi, et merentes erigit sospitate; viuens, regnans et imperans in secula seculorum. Amen.
    Manuscrits
    1. Besançon, Bibliothèque municipale, 217, f. 367rb-369ra (Be) [⇛ Description]
    2. Bologna, Biblioteca universitaria, 195, f. 386va-387vb (Bo)
    3. Bruxelles, KBR, 63, f. 163ra-165va (Br)
    4. Durham, Cathedral Library, A. I. 19, f. 507rb-508vb (D)
    5. München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 8327, f. 378rb-382va (M3)
    6. München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 12531, f. 367vb-369vb (M2)
    7. München, Bayerische Staatsbibliothek, Codices latini monacenses, 18012, f. 257ra-260ra (M1)
    8. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 8861, f. 381rb-vb (P3)
    9. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 14275, f. 232vb-234va (P1)
    10. Paris, Bibliothèque nationale de France, latin, 16790, f. 459vb-461vb (P2)
    Éditions anciennes
    1. van der Bijl, Maria S., « Berchoriana. La Collatio pro fine operis de Bersuire, édition critique », Vivarium, 3:1, 1965, p. 149-170. [jstor.org] DOI: 10.1163/156853465x00089
    Éditions modernes
    Traductions modernes
    Études
  4. Sermones

    Titre: 
    Date:Second tiers du XIVe siècle
    Langue:Latin
    Genre:Sermon
    Forme:Prose
    Contenu:Sermons.
    Incipit: 
    Explicit: 
    Manuscrits
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    Traductions modernes
    Études
  5. Livre de Tytus Livius de hystoire roumaine

    Titre:Le rommans de Titus Livius (ms. Paris, BnF, fr. 30); Des excellens fais des Rommains de Titus Livius (ms. Paris, BnF, fr. 31 et 35); Decades de Titus Livius (ms. Paris, BnF, fr. 33)
    Date:Achevéee entre 1354 et 1356
    Dédicataire:Jean II le Bon, roi de France (1319–1364)
    Langue:Français
    Genre: 
    Forme:Prose
    Contenu:Traduction de l'Ab Urbe condita de Tite-Live.
    Incipit: 
    Explicit: 
    Remaniements:Les gestes rommaines
    Jean Mansel, Histores rommaines
    Abrégé par Henri Romain dans son Compendium historial
    Traductions:Pero López de Ayala, Las décadas de Tito Livio (espagnol)
    Les històries romanes (catalan)
    Manuscrits
    Voir: Duval et Vielliard (voir sous Études)
    1. Bordeaux, Bibliothèque municipale, 730 [⇛ Description]
    2. Bruxelles, KBR, 9049-9050
    3. Bruxelles, KBR, 9051-9053
    4. Bruxelles, KBR, 14621-14622
    5. Cambridge (USA), Harvard University, Houghton Library, Richardson, 32 (2 tomes dépareillés)
    6. Chantilly, Bibliothèque et Archives du Château, 757
    7. Chantilly, Bibliothèque et Archives du Château, 758
    8. Chantilly, Bibliothèque et Archives du Château, 759-761 [⇛ Description]
    9. Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 71 A 16-71 A 18
    10. Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 71 A 19
    11. Genève, Bibliothèque de Genève, français, 77 [⇛ Description]
    12. Genève, Bibliothèque de Genève, français, 78 [⇛ Description]
    13. København, Kongelige biblioteket, Thott 542 2°
    14. Leiden, Universiteitsbibliotheek, BPL 3202
    15. Liège, Le Grand Curtius, ??
    16. London, British Library, Additional, 16622
    17. London, British Library, Harley, 4427
    18. London, British Library, Lansdowne, 1178 [⇛ Description]
    19. London, British Library, Royal, 15 D. VI
    20. Melbourne, National Gallery of Victoria, Felton, 3 [⇛ Description]
    21. New Haven, Yale University Art Gallery, 1
    22. Oxford, Bodleian Library, Canonici Misc. 438
    23. Oxford, Bodleian Library, Rawlinson C 447
    24. Paris, Bibliothèque de l'Assemblée nationale, 1265
    25. Paris, Bibliothèque Mazarine, 1589
    26. Paris, Bibliothèque Mazarine, 1590
    27. Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 3693 [⇛ Description]
    28. Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 3694 [⇛ Description]
    29. Paris, Bibliothèque nationale de France, Arsenal, 5085
    30. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 30 [⇛ Description]
    31. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 31-32 [⇛ Description]
    32. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 33, f. 1ra-103ra [⇛ Description]
    33. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 34 [⇛ Description]
    34. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 35 [⇛ Description]
    35. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 36-37 [⇛ Description]
    36. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 259 [⇛ Description]
    37. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 260-262 [⇛ Description]
    38. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 263 [⇛ Description]
    39. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 267 [⇛ Description]
    40. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 268 [⇛ Description]
    41. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 269-272 [⇛ Description]
    42. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 273-274 [⇛ Description]
    43. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 275 [⇛ Description]
    44. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 276 [⇛ Description]
    45. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 277-278 [⇛ Description]
    46. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 716-719 [⇛ Description]
    47. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 6441 [⇛ Description]
    48. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 15469 [⇛ Description]
      Première Décade.
    49. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 15470, f. 1 [⇛ Description]
      Troisième Décade.
    50. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 20071-20072 [⇛ Description]
      Première et deuxième Décades.
    51. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 20312ter [⇛ Description]
    52. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 20313-20314 [⇛ Description]
    53. Paris, Bibliothèque nationale de France, français, 20315 [⇛ Description]
    54. Paris, Bibliothèque nationale de France, nouvelles acquisitions françaises, 11198, f. 41 [⇛ Description]
    55. Paris, Bibliothèque nationale de France, nouvelles acquisitions françaises, 15987 [⇛ Description]
    56. Paris, Bibliothèque nationale de France, nouvelles acquisitions françaises, 21471 [⇛ Description]
    57. Paris, Bibliothèque nationale de France, nouvelles acquisitions françaises, 27401 [⇛ Description]
    58. Paris, Bibliothèque Sainte-Geneviève, 777
    59. Torino, Biblioteca nazionale universitaria, L. I. 11 (1624)
    60. Stockholm, Kungliga biblioteket, Va 21
    61. Tournai, Archives et Bibliothèque de la Cathédrale, BCT B 18
      Fragment de deux feuillets (voir la description par Pycke et Van Hemelryck 2008).
    62. Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 178
    63. Troyes, Médiathèque de Troyes Champagne Métropole, 179
    64. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 719-721 [⇛ Description]
    65. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 722
    66. Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensi latini, 723
    67. localisation actuelle inconnue: vers 1470, 282 feuillets, 13 dessins au lavis
    68. localisation actuelle inconnue: Thomas Phillipps, 166
    69. localisation actuelle inconnue: Thomas Phillipps, 266
    70. localisation actuelle inconnue: Thomas Phillipps, 863
    71. localisation actuelle inconnue: Marquis de Donegall
    Éditions anciennes
    Éditions modernes
    • Meyer, Paul, « Rapport sur une mission littéraire en Angleterre », Archives des missions scientifiques et littéraires, 2e s., 3, 1866, p. 247-328. (ici p. 327-328) [Gallica] [GB] [IA: ex. 1, ex. 2]
      Tiré à part: Meyer, Paul, Documents manuscrits de l'ancienne littérature de la France conservés dans les bibliothèques de Grande-Bretagne. Rapports à M. le Ministre de l'Instruction publique, Paris, Imprimerie nationale, 1871, [iii] + 268 p. [GB] [IA]
      Transcription d'un court extrait du ms. fr. 31 avec sa traduction catalane en parallèle.
    • Le Tite-Live de Charles V. Manuscrit de la Bibliothèque Sainte-Geneviève. Édition sur microfilm. Notice de Denise Hillard, Paris, 1969.
    • Titus Livius, Ab urbe condita I.-9. Ein mittellateinischer Kommentar und sechs romanische Übersetzungen und Kürzungen aus dem Mittelalter aus den Handschriften, herausgegeben von Curt J. Wittlin, Tübingen, Niemeyer (Romanische Paralleltexte, 2), 1970, 90 p.
    • Tesnière, Marie-Hélène, Le livre IX des "Décades" de Tite-Live traduites par Pierre Bersuire, suivi du commentaire de Nicolas Trivet. Édition critique, diplôme d'archiviste paléographe, École nationale des chartes, 1977. — Résumé dans Positions des thèses de l'École des chartes, 1977, p. 143-148.
      Thèse consultable aux Archives nationales de France sous la cote AB XXVIII 672.
    • Brucker, Charles, Anthologie commentée des traductions françaises du XIVe siècle. Autour de Charles V. Culture, pouvoir et spiritualité, Paris, Champion (Linguistique, traduction et terminologie, 5), 2020, 2 t., 976 p.
      Compte rendu: Thibaut Radomme, dans Le Moyen Âge, 127:1, 2021, p. 259-260.
      Édition d'extraits.
    Traductions modernes
    Études
    • Arcaini, Enrico, « Pierre Bersuire, primo traduttore di Tito Livio », Convivium, 35, 1967, p. 732-745.
    • Aubertin, Monique, « Dire quar... », Mélanges de littérature du Moyen Âge au XXe offerts à Mademoiselle Jeanne Lods, professeur honoraire de littérature médiévale à l'École normal supérieure de jeunes filles, par ses collègues, ses élèves et ses amis, Paris, École normale supérieure de jeunes filles (Collection de l'École normale supérieure de jeunes filles, 10), 1978, t. 1, p. 28-39.
    • Duval, Frédéric, « Le glossaire de traduction, instrument privilégié de la transmission du savoir: les Decades de Tite-Live par Pierre Bersuire », La transmission des savoirs au Moyen Âge et à la Renaissance. Vol. 1: Du XIIe au XVe siècle, éd. Pierre Nobel, Besançon, Presses universitaires de Franche-Comté, 2005, p. 43-64.
    • Duval, Frédéric, Miroir des classiques, Paris, École nationale des chartes (Éditions en ligne de l'École des chartes, 17) [mise à jour continuelle]. [enc.sorbonne.fr]
    • Lyna, Frédéric, « À propos du Tite-Live de Melbourne », Scriptorium, 16:2, 1962, p. 359-361. DOI: 10.3406/scrip.1962.3142
    • Messner, Dieter, Pierre Bersuire, Übersetzer des Titus Livius: eine Wortschatzuntersuchung zum ersten Buch der ersten Dekade, Dissertation, Universität Wien, 1966, 276 p.
    • Messner, Dieter, « Die französische Liviusübersetzungen », Interlinguistica, Sprachvergleich und Übersetzung. Festschrift zur 60. Geburtstag von Mario Wandruszka, éd. Karl-Richard Bausch et Hans-Martin Gauger, Tübingen, Niemeyer, 1971, p. 700-712.
    • Monfrin, Jacques, « La plus ancienne traduction française de Tite-Live », Bulletin de la Société nationale des antiquaires de France, 1958, p. 83-85.
    • Pycke, Jacques et Tania Van Hemelryck, « Une source de l'Abregiet et effect des trois decades de Titus Livius d'Henri Romain? Note sur un fragment de la traduction de Tite-Live par Pierre Bersuire retrouvé à la cathédrale de Tournai », Scriptorium, 62:2, 2008, p. 327-334. [Pers]
    • Rychner, Jean, « Observations sur la traduction de Tite-Live par Pierre Bersuire (1354-1356) », Journal des savants, 1963, p. 242-267. DOI: 10.3406/jds.1963.1062 — Réimpr.: L'humanisme médiéval dans les littératures romanes du XIIe au XIVe siècle. Colloque organisé par le Centre de philologie et littératures romanes de l'Université de Strasbourg du 29 janvier au 2 février 1962, éd. Anthime Fourrier, Paris, Klincksieck, 1964, p. 167-192. *
      Compte rendu: J. C. Payen, dans Le Moyen Âge, 72, 1966, p. 129-137. *
    • Sinclair, Keith Val, « The miniaturists of the Livy manuscript in the National Gallery collection », Annual Bulletin of the National Gallery of Victoria, 1, 1959, p. 7-13.
    • Sinclair, K. V., The Melbourne Livy. A Study of Bersuire's Translation Based on the Manuscript in the Collection of the National Gallery in Victoria, Melbourne, Melbourne University Press pour Australian Humanities Research Council (Melbourne University Press Monographs, 7), 1961, ix + 77 p.
      Comptes rendus: Jean Rychner, dans Bibliothèque de l'École des chartes, 120, 1962, p. 225-226. — L. J. Friedman, dans Romance Philology, 16, 1962-1963, p. 491-493. — Léon Gilissen, dans Latomus, 22:2, 1963, p. 375-376. — A. H. McDonald, dans The Classical Review, 13:1, 1963, p. 75-77. — Jacques Monfrin, dans Romania, 85, 1964, p. 141-142.
    • Tesnière, Marie-Hélène, « Un remaniement du Tite-Live de Pierre Bersuire par Laurent de Premierfait (manuscrit Paris, B.N., fr. 264-265-266) », Romania, 107, 1986, p. 231-281. [JSTOR] [Persée] DOI: 10.3406/roma.1986.1790
    • Tesnière, Marie-Hélène, « À propos de la traduction de Tite-Live par Pierre Bersuire: le manuscrit d'Oxford, Bibliothèque bodléienne, Rawlinson C 447 », Romania, 118, 2000, p. 449-498.
    • Tesnière, Marie-Hélène, « Une traduction des Décades de Tite-Live pour Jean le Bon », Revue de la Bibliothèque nationale de France, 23, 2006, p. 81-85.
    • Tesnière, Marie-Hélène, « Un manuscrit exceptionnel des Décades de Tite-Live traduites par Pierre Bersuire », La traduction vers le moyen français. Actes du IIe colloque de l'AIEMF, Poitiers, 27-29 avril 2006, éd. Claudio Galderisi et Cinzia Pignatelli, Turnhout, Brepols (The Medieval Translator. Traduire au Moyen Âge, 11), 2007, p. 125-147.
    • Tesnière, Marie-Hélène, « Les Décades de Tite-Live traduites par Pierre Bersuire et la politique éditoriale de Charles V », Quand la peinture était dans les livres. Mélanges en l'honneur de François Avril à l'occasion de la remise du titre de docteur honoris causa de la Freie Universität Berlin, éd. Mara Hofmann et Caroline Zöhl, Turnhout, Brepols; Paris, Bibliothèque nationale de France (Ars nova, 15), 2007, p. 345-352.
    • Veysseyre, Géraldine, « La Fleur des histoires de Jean Mansel, une réception de Tite-Live à travers la traduction de Pierre Bersuire », Textes et cultures: réception, modèles, interférences. Volume 1: Réception de l'Antiquité, éd. Pierre Nobel, Besançon, Presses universitaires de Franche-Comté (Littéraire), 2004, p. 119-143.
    • Wittlin, Curt J., « La doble traducción en las Decadas del canciller Ayala y una versión paralela del maestre Heredia », Boletín de la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona, 38, 1979-1982, p. 65-103.
    • Zacher, Inge, Die Livius-Illustration in der Buchmalerei: 1370-1420, Dissertation, Freie Universität Berlin, 1971 [réimpr.: 1974], 103 p.
Répertoires bibliographiques
  • Bossuat, Robert, Manuel bibliographique de la littérature française du Moyen Âge, Melun, Librairie d'Argences (Bibliothèque elzévirienne. Nouvelle série. Études et documents), 1951, xxxiv + 638 p. (ici p. 579, nos 5949-5954)
    Dictionnaires: DEAF Boss
  • Bossuat, Robert, Manuel bibliographique de la littérature française du Moyen Âge. Supplément (1949-1953), avec le concours de Jacques Monfrin, Paris, Librairie d'Argences (Bibliothèque elzévirienne. Nouvelle série: Études et documents), 1955, 150 p. (ici p. 118, nos 7102-7104)
  • Bossuat, Robert, Manuel bibliographique de la littérature française du Moyen Âge. Second supplément (1955-1960), Paris, Librairie d'Argences (Bibliothèque elzévirienne. Nouvelle série: Études et documents), 1961, 132 p. (ici p. 114, nos 8061-8063)
    Compte rendu: Martin Wittek, dans Scriptorium, 16:2, 1962, p. 405, no 735. [Pers]
  • Stegmüller, F., Repertorium biblicum medii aevi, Madrid, t. 4, 1954, p. 235-244.
  • Vielliard, Françoise, et Jacques Monfrin, Manuel bibliographique de la littérature française du Moyen Âge de Robert Bossuat. Troisième supplément (1960-1980), Paris, Centre national de la recherche scientifique, 1986-1991, 2 t., xii + 1136 p. (ici t. 2, p. 816, nos 7519-7523; p. 955-957, nos 8509-8524bis)
    Dictionnaires: DEAF Boss2
    Compte rendu: T. 1: Geneviève Hasenohr, dans Bibliothèque de l'École des chartes, 146:1, 1988, p. 194-195. [Pers]
Permalien: https://arlima.net/no/174


Voir aussi:
> Wikidata: Q1370726
> Jonas: intervenant/744
Creative Commons License
Cette notice est mise à disposition en vertu d'un contrat Creative Commons.
Rédaction: Laurent Brun
Compléments: Willem H. J. M. Göbbels et Max Schmitz
Dernière mise à jour: 9 mars 2024

Signaler une erreur ou une omission:

Courriel  Courriel

Mastodon    Facebook    Twitter